زندگی نامه تأبط شرا شاعر عصر جاهلی
لقب یکی از شاعران «صعلوک» (راهزن) در دوران جاهلیت (راهزن) در دوران جاهلیت. نام کامل او ثابت‌بن‌جابربن‌سفیان‌بن‌عُمَیثِل‌بن عُدَیّبن کعب است و مادرش، اُمیمه، زنی از بنی‌قَیْن بود (ابوالفرج اصفهانی، ج ۲۱، ص ۱۲۷؛ بغدادی، ج ۱، ص ۱۳۷). کنیه تأبّط شرّاً ابوزهیر (بغدادی، همانجا؛ زرکلی، ج ۲، ص ۹۷) و نَسبش از بنی فَهم بود (ابن درید، ج ۲، ص ۲۶۶؛ ابوالعلاء معرّی، ص ۴۶۱؛ ابن‌حزم، ص ۲۴۳) و به جهت سیاهی رنگ پوست از «اَغْربه‌العرب» (سیاهان عرب) شمرده شده است (ابن‌سیده، ج ۵، ص ۳۰۱؛ ابن‌منظور، ذیل «غرب»)، و این جماعت از کسانی بوده‌اند که از نظر عرب، پیوند و انتساب آنان به مادران بیش از پدران بوده است (خلیف، ص ۱۱۳ـ۱۱۴).
همچنین بخوانید : زندگی نامه محمود سامی بارودی
به سبب کوتاهی قامت و تیزرو بودن تأبّط شرّاً به او لقب «شَعْل» داده بودند (مرزوقی، ج ۱، ص ۹۸۸؛ ابن‌منظور، ج ۷، ص ۱۴۲، ج ۱۵، ص ۴۲۳) و از آن رو که سرپرستی راهزنان را عهده‌دار بوده و طعام ایشان را تأمین می‌کرده دایی او، شَنْفَری’ * ، وی را «امّعیال» نیز خوانده است (مفضّل ضَبّی، ص ۱۱۰؛ مرزوقی، ج۲، ص ۷۵۷؛ ابن‌منظور، ج ۳، ص ۴۱). به قصد تحقیر و پست شمردن، به او «ابن‌تُرنا» نیز لقب داده‌اند (سُکّری، ج ۱، ص ۲۹۹). درباره ملقب شدن وی به «تأبّط شرّاً» (کسی که شرّی را به زیر بغل گرفته است) آورده‌اند که: هیچگاه شمشیر را از خود دور نمی‌ساخت (جوهری، ذیل «ابط»؛ برای اقوال دیگر رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی؛ ابن‌درید، همانجاها؛ بغدادی، ج ۱، ص ۱۳۸).زندگی تأبّط شرّاً بی‌ثبات و همراه با حادثه‌جویی و جنگ بوده (بروکلمان، ج ۱، ص ۱۰۴) و بیشترین حملات او به قبیله هُذَیل و بَجِیله و برای غارت آنان بوده است؛ البته اخبار این غارتگریها به هم آمیخته است (بلاشر، ص ۳۱۶). او را فردی تیزبین و سریع گفته‌اند که می‌توانسته است خود را با دویدن به اسبان و آهوان برساند (فرّوخ، ج ۱، ص ۱۰۸)؛ در اشعار خود او نیز به این امر، که برای فرار از دشمنان بوده، اشاره شده است (مفضّل ضبّی، ص ۲۸). داستانهایی نیز در این زمینه درباره او نقل شده است (ابوالفرج اصفهانی، ج ۲۱، ص ۱۳۱ـ۱۳۴).درباره علت دشمنی تأبّط شرّاً با قبیله هذیل آورده‌اند که ابوکبیر هُذلی با مادر او ازدواج کرد و هر دو از آزار تأبّط شرّاً در امان نبودند تا اینکه هُذلی قصد جان او را کرد و او نیز گریخت و تا پایان عمر با بنی‌هذیل دشمنی ورزید (فرّوخ، همانجا). قصیده‌ای نیز از ابوکبیر هذلی در مذمت تأبّط شراً به جا مانده است (رجوع کنید به مرزوقی، ج ۱، ص ۸۴ ـ۹۲).از عجایبی که در اشعار تأبّط شرّاً بدان اشاره شده برخورد او با موجودی عجیب (غول) و وصف آن و نبرد با آن است (ابن‌قتیبه، ج ۱، ص ۳۱۳؛ ابوالعلاء معرّی، همانجا؛ ابوالفرج اصفهانی، ج ۲۱، ص ۱۲۸ـ۱۲۹). درباره نبردهای او نیز داستانهای شگفتی گفته‌اند (رجوع کنید به ابن‌حبیب، ص ۱۹۷).گویند که از زنی از قبیله عَبس، خواستگاری کرد و آن زن نیز ازدواج با او را پذیرفت، ولی اطرافیان آن زن او را از این کار بازداشتند و گفتند که تأبّط شراً بزودی کشته خواهد شد؛ و او نیز برای همیشه از ازدواج منصرف شد (مرزوقی، ج ۲، ص ۴۹۱).در داستان کشته شدن تأبّط شرّاً اختلاف هست؛ برخی آورده‌اند که در قبیله بنی‌هذیل کشته شد و جسدش را در غاری به نام رَخْمان انداختند (ابوالفرج اصفهانی، ج ۲۱، ص ۱۶۶ـ ۱۶۸؛ زرکلی، همانجا) و بنا به نقل سُکّری (ج ۲، ص ۸۴۵ ـ ۸۴۶) و ابوالفرج اصفهانی (ج ۲۱، ص ۱۶۸، ۱۷۰) او به دست پسری از بنی‌قُریم در کوه نُمار کشته شد و مادر و خواهرش در سوکش چندین مرثیه سرودند. سال کشته شدن او را حدود ۸۰ قبل از هجرت و یا ۹۲ قبل از هجرت (فرّوخ، همانجا) دانسته‌اند، اگرچه او را در پاره‌ای منابع بغلط از شاعران دوره اسلامی شمرده‌اند (ابن‌سیده، همانجا؛ ابن منظور، ذیل «غرب»).بیشتر اشعار تأبّط شرّاً در «مختارات» (برگزیده‌ها) آمده است (بروکلمان، همانجا) و بیشتر به صورت قطعات شعری است تا قصاید منظم، و این به سبب شیوه زندگی وی بوده است (خلیف، ص ۲۶۱). بیشترین بخش اشعارش به وصف غارتگریها و عبور از کوهها و بیابانها و خطراتی که در ضمن غارتگری با آنها مواجه می‌شده اختصاص یافته است (علم‌الهدی، ج ۲، ص ۱۷۷) و به جهت شیوه مشترک زندگی او با شَنفری و ویژگیهای یکسان شعری، برخی اشعارشان به هم آمیخته است (فرّوخ، همانجا). به‌گفته فرّوخ (همانجا) جاحظ نیز در برخی اشعار منسوب به وی تشکیک کرده است.از ویژگیهای لغوی شعر او کثرت به کار بردن لغات غریب است (خلیف، ص ۳۱۳). در دو مجموعه قدیمی شعر عربی یعنی مفضّلیات (مفضّل ضبّی، ص ۲۷ـ۳۱) و اصمعیّات (اصمعی، ص ۱۳۵ـ۱۳۶) ابیاتی از وی آمده است. خطیب تبریزی (ص ۶۹ـ۷۲) چهار بیت از معلقه امرؤالقیس را سروده تأبّط شراً دانسته است. ابن‌منظور در ۶۱ مورد به اشعار تأبّط شرّاً استشهاد کرده است (تأبّط شرّاً، مقدمه شاکر، ص ۱۲). یاقوت حموی در معجم البلدان ۲۷ بیت از او نقل کرده و بکری نیز در معجم ما استعجم یازده بیت از او آورده است (تأبّط شرّاً، مقدمه شاکر، ص ۲۷ـ ۲۸). نسخه‌ای از برخی اشعار تأبّط شرّاً که ابن‌جنّی گرد آورده موجود است (بروکلمان، ج ۱، ص ۱۰۵).به گفته آقابزرگ طهرانی (ج ۱، ص ۳۲۵)، ابواحمد جلودی (متوفی ۳۰۲) کتابی با عنوان أخبار تأبط شراً تألیف کرده است. خاورشناسان اروپایی نیز اهتمام ویژه‌ای به ترجمه و شرح اشعار وی مصروف داشته‌اند (تأبّط شرّاً، مقدمه شاکر، ص ۱۳ـ۱۴).در ۱۳۵۱ش/ ۱۹۷۳ کتاب شعر تأبط شراً به کوشش سلمان داودقره غولی و جبار تعبان جاسم در نجف به چاپ رسید (تأبّط شرّاً، مقدمه، ص ۹، پانویس ۳؛ زرکلی، همانجا). دیوان تأبّط شرّاً و أخباره را علی ذوالفقار شاکر در ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴ در بیروت به چاپ رسانده است.منابع: آقابزرگ طهرانی؛ ابن‌حبیب، کتاب المحبّر ، چاپ ایلزه لیشتن شتتر، حیدرآباد دکن ۱۳۶۱/۱۹۴۲، چاپ افست بیروت ] بی‌تا. [ ؛ ابن‌حزم، جمهره انساب‌العرب ، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛ ابن‌درید، کتاب‌الاشتقاق ، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بغداد ۱۳۹۹/۱۹۷۹؛ ابن‌سیده، المحکم و المحیط الاعظم فی‌اللّغه ، قاهره ۱۳۷۷ـ۱۳۹۳/ ۱۹۵۸ـ ۱۹۷۳؛ ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء ، چاپ احمد محمد شاکر، مصر ۱۹۶۶؛ ابن‌منظور؛ ابوالعلاء معرّی، الفصول والغایات فی تمجیدالله و المواعظ ، چاپ محمود حسن زناتی، قاهره ۱۹۷۷؛ ابوالفرج اصفهانی؛ عبدالملک‌بن قریب اصمعی، الاصمعیّات ، چاپ احمدمحمد شاکر و عبدالسلام محمد هارون، قاهره ?] ۱۳۷۵/۱۹۵۵ [ ؛ کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی ، ج ۱، نقله الی العربیّه عبدالحلیم نجار، قاهره ۱۹۷۴؛ عبدالقادربن عمر بغدادی، خزانه‌الادب و لب لباب لسان العرب ، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۹۶۷ـ۱۹۸۰؛ رژیس بلاشر، تاریخ الادب العربی ، ترجمه ابراهیم کیلانی، دمشق ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴؛ تأبّط شرّاً، دیوان تأبّط شرّاً و أخباره ، چاپ علی ذوالفقار شاکر، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴؛ اسماعیل‌بن حماد جوهری، الصحاح: تاج‌اللغه و صحاح العربیّه ، چاپ احمد عبدالغفور عطّار، بیروت ] بی‌تا. [ ، چاپ افست تهران ۱۳۶۸ ش؛ یحیی‌بن علی خطیب تبریزی، شرح القصائد العشر ، چاپ فخرالدّین قباوه، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹؛ یوسف خلیف، الشّعراء الصّعالیک فی‌العصر الجاهلی، قاهره ۱۹۸۶؛ زرکلی؛ حسن‌بن حسین سُکَّری، شرح اشعار الهذلیّین ، چاپ عبدالستّار احمد فرّاج و محمود محمد شاکر، قاهره ۱۳۸۴/۱۹۶۵؛ علی‌بن حسین علم‌الهدی، امالی المرتضی: غررالفوائد و دررالقلائد ، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست تهران ] بی‌تا. [ ؛ عمر فرّوخ، تاریخ الادب العربی ، بیروت ۱۹۹۲؛ احمدبن محمد مرزوقی، شرح دیوان الحماسه ، چاپ احمد امین و عبدالسلام هارون، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱؛ مفضّل ضبّی، المفضّلیّات ، چاپ احمدمحمد شاکر و عبدالسلام محمدهارون، قاهره ?] ۱۳۸۳/ ۱۹۶۳
زندگی نامه تأبط شرا
زندگی نامه تأبط شرا شاعر عصر جاهلی
زندگی نامه محمود سامی بارودی ۱۳۹۷/۱۲/۲۶ قصیده دعبل در مدح امام رضا ۱۳۹۷/۰۸/۱۷ فرزدق کیست ؟ زندگی نامه فرزدق ۱۳۹۷/۰۸/۱۶ متن به عربی در مورد یکی از شاعران عرب – بشار بن برد ۱۳۹۷/۰۸/۰۵ زندگی نامه کثیر عزه – شاعر عاشق پیشه و شیعی عصر اموی ۱۳۹۷/۰۴/۱۵ زندگی نامه ابن شهید شاعر و نویسنده عصر اندلس
زندگی نامه تأبط شرا