زیبایی یک تشبیه در قرآن (خانه عنكبوت)
می خواهیم نگاهی به آیه ۴۱ سوره عنکبوت بیاندازیم که تشبیه آن فوق العاده است:
(مثل الذين اتخذوا من دون الله اولياء كمثل العنكبوت اتخذت بيتا و انّ اوهن البيوت لبيتُ العنكبوت لو كانوا يعلمون )
(مثل كساني كه به جاي خدا اوليايي را برگزیدند مانند مثل عنکبوت است که خانه ای را برگزید و اینکه بی شک سست ترین خانه ها، خانه عنکبوت است ، اگر می دانستند.)
اولین نکته ای باید بدونیم اینه که هدف و غرض از تشبیه چیست … به عبارت دیگه چرا تشبیه می کنیم ، به خاطر این که معنی یا مفهومی را به ذهن شنوندگان یا خوانندگان نزدیک کنیم یا همون ( تقریبُ المعنی من اذهان السامعین او القارئین ) اما برای چی خدا این تشبیه رو زده ؟!!!!
اول تشبیه رو واضح تر بگیم :
خداوند برگزیدن اولیاء و سرپرست های دیگر به جای خودش رو به خانه عنکبوت تشبیه کرده است که با وجود گفته خداوند و لام مزحلقه یا تاکیدی که در خبر انّ ( لبیتُ العنکبوت ) آمده بی شک ، بی تردید و هر ادوات تاکیدی که فکر می کنید ،،، خانه عنکبوت طبق گفته خداوند ، اوهن که از وهن می آید و به معنی سستی است ، سست ترین و ناپایدار ترین خانه هاست.
خداوند در این ایه اون اولیا و سرپرستان به غیر خودش رو به این خانه عنکبوت تشبیه کرده است…
اميرحسين گلشنی
دانشجو برتر و عضو انجمن علمی زبان و ادبیات عربی دانشگاه گیلان
—
تشبیه، در علم بیان مانند کردن چیزی است به چیزی دیگر. تشبیه مانندگی مبتنی بر کذب است یا با اغراق همراه است؛ یعنی باید دو چیز را که در واقع به یکدیگر شبیه نیستند یا لااقل شباهتی آشکارا ندارند را، به هم ماننده کنیم. در تشبیه، نویسنده یا شاعر شباهتی را ادعا و برقرار یا آشکار میکند؛ بنابراین، جملهای که تمام ارکان تشبیه را داشته باشد اما مبتنی بر صدق باشد- چون مخیل نیست، تشبیه نیز به حساب نمیآید. مثلاً در جملهٔ «سگ مانند شغال است» چون جمله مخیل نیست و در عالم واقع هم سگ و شغال از یک گونهاند، تشبیهی روی نداده است. اما جملهٔ تشبیهی جملهای است که به ظاهر درست نمینماید، و باعث اعجاب میشود و کسی در دید منطقی به آن باور ندارد.