عقل سالم در بدن سالم به عربی
این عبارت به زبان عربی اینگونه ترجمه می شود :
العقل السلیم فی الجسم السلیم
که نائب رئیس شورای شهر تهران به جای این عبارت العقل السالم فی البدن السالم استفاده کرد.
این عبارت حدیث پیامبر نیست و از مثل های مشهور جهانی است
عقل سالم در بدن سالم است از زبانزدهای معروف در زبانهای گوناگون جهان از جمله در زبان فارسی است که ترجمهای از عبارت معروف لاتین Mens sana in corpore sano به همین معنی است.
این عبارت بخشی است از متنی در طنزنامه شماره ۱۰ (۱۰:۳۵۶) در نوشتارهای شاعر رومی، جوونال (Juvenal) است که به عنوان پاسخی به این پرسش که مردم در زندگی باید خواهان چه چیزهایی باشند مینویسد:
فارسی لاتین
بایستی دعا کرد تا عقل سالم باشد، در بدنی سالم
خواستار روانی متهور باش که از هراس مرگ عاری باشد
روانی که دیرزیستی را برترین برکات طبیعت بشمارد
و هر گونه رنج و زحمتی را تاب آورد
روانی بیگانه با خشم،
که تشنه تهیدستی است
و باور دارد که سختی و کار شاق هرکول بهتر است از
رضایتمندیها، ضیافتها و پر قوی شاهان شرقی.
از آنچه میتوانی به خود ارزانی داری پرده برمیدارم:
همانا که زندگی بیدغدغه جز از رهگذر پرهیزگاری حاصل نمیگردد
(۶۴-۱۰:۳۵۶)
orandum est ut sit mens sana in corpore sano.
fortem posce animum mortis terrore carentem,
qui spatium uitae extremum inter munera ponat
naturae, qui ferre queat quoscumque labores,
nesciat irasci, cupiat nihil et potiores
Herculis aerumnas credat saeuosque labores
et uenere et cenis et pluma Sardanapalli.
monstro quod ipse tibi possis dare; semita certe
tranquillae per uirtutem patet unica uitae.
(۱۰٫۳۵۶-۶۴)
زبانزد فارسی با معنای قابل قیاس با این مفهوم در شاهنامه فردوسی است که مینویسد:
ز نیرو بود مرد را راستی
ز سستی کژی زاید و کاستی
ابراهیم امینی نایب رئیس شورای شهر تهران، در یک سخنرانی،در بیان ضربالمثلی مشهور ومعادل آن در زبان عربی اشتباهی عجیب کرد که این مسئله با واکنش کاربران روبرو بود.
وی ضرب المثل قدیمی ” عقل سالم در بدن سالم” که معادل عربی آن “الْعَقْلُ السَّلیمُ فِى الْجِسْمِ السَّلیمِ” است را اشتباه بیان کرد.
گفتنی است این ضرب المثل قدیمی که اصلی کاملا صحیح و تجربه شده است در بین احادیث پیامبر اسلام (ص) نیز یافت نشد.
—
«العقل السالم فی البدن السالم»، جملهای در میان یک سخنرانی «ابراهیم امینی» نایب رییس شورای شهر تهران، که عربی بودن یا نبودن آن حاشیه ساز شد. این جمله اما پیشتر در سخنان حجت الاسلام قرائتی آمده است.
به گزارش انصاف نیوز، روز چهارشنبه برخی رسانهها فیلم این جملهی امینی را به صورتی گسترده منتشر کردند و آن را ترجمهی اشتباه جملهی فارسی «عقل سالم در بدن سالم است» خواندند. در یکی از توضیحاتی که دربارهی نقدها منتشر شده، آمده است:
«روز گذشته مطلب فوق از نایب رییس شورای شهر تهران همراه با پی نوشتهایی مبنی بر بکار گرفتن کلمات فارسی بجای لغات عربی و عدم انتساب به پیامبر (ص) نقل شدکه بخاطر باز نشر آن در گروههای مختلف، بر آن شدم یکبار دیگر لغات مذکور را در لغتنامههای معتبر عربی مطالعه کنم. نتیجه: هر سه لغت ” بدن، عقل و سالم ” عربی هستند و سیاق عبارت نیز کاملاً عربی و فاقد اشکال است؛ هرچند با عبارات مشابه دیگری نیز نقل شده است. لذا برداشت اشتباه انتشار دهنده آن ناشی از بی اطلاعی ایشان نسبت به نفوذ زبان عربی در زبان فارسی بوده و اگر انتشار این اظهارنظر اشتباه از روی غرض ورزی نباشد احتمالا بخاطر کاربرد زیاد این لغات عربی در زبان و ادبیات فارسی است. بنابراین شایسته است قبل از هرگونه نقد و إظهار نظر در مورد مطالب تخصصی اندکی مطالعه داشته باشیم تا از مسموم کردن فضای مجازی و گمراه کردن کاربران جلوگیری شود».
بخشی از سخنان حجت الاسلام محسن قرائتی، در برنامهی درسهایی از قرآن در سال ۸۹ با موضوع «سلامت جسم، زمینهی سلامت فکر و روان»:
«حالا راجع به تربیت بدنی من یک مقدار صحبت کنم. «العقل السالم فی البدن السالم» عقل سالم در بدن سالم است. این معنایش این نیست که هرکس سالم نیست عقل ندارد. خیلیها مریض هستند، عقلشان از سالمها… میخواهد بگوید: بدن سالم اثر دارد. خیلی علت نیست.