ارتباط صوت و معنی در قرآن کریم (پژوهشی در سوره نبأ)
برای دانلود فایل کامل مقاله اینجا کلیک کنید
انسیه خزعلی ۱؛ نرگس شکوریان۲؛ رسول دهقان ضاد۳
۱هیئت علمی دانشگاه الزهرا
۲کارشناس ارشد رشته زبان و ادبیات عربی
۳استادیار دانشگاه قم
چکیده
یکی از جنبه‌های اعجاز بیانی قرآن کریم، ارتباط صوت و موسیقی آیات کریمه با معنای آنهاست؛ امری که موجب تأثیر‌گذاری صوت قرآن بر کسانی شده که حتی معنای عمیق آیات را در نمی‌یابند. چینش حروف از لحاظ قرب و بعد مخارج، تقارب و تضاد صفات، تعدد و توالی حرکات و تأثیر آن بر صوت و موسیقی کلمات در آیات قرآنی، از جمله مواردی است که باعث ایجاد موسیقی تند و هراس‌انگیز، در آیات انذار و موسیقی نرم و آرامش آفرین، در آیات تبشیر می‌شود. این جستار به بررسی تاثیر صوت و آهنگ بر معنا در آیات انذار و تبشیر سوره مبارکه «نبأ» اهتمام دارد. در این پژوهش تلاش شده، با بهره‌گیری از ظرفیت علمالأصوات در تبیین ویژگی‌های خاص حروف، شناخت آثار موسیقیایی، ترکیب حروف و حرکات و بازخورد قرار گرفتن صفات و مخارج خاص در کنار یکدیگر، پیام صوتی آن‌ها در دو گونه متفاوت از آیات، مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. شیوه پژوهش در این مقاله توصیفی – تحلیلی بوده و از داده‌های صوتی در این آیات با شیوه بسامدشماریِ مقایسه‌ای بهره برده است. در این راستا، بسامدیابیِ میزانِ بهره‌مندی هر دو قسم، مورد توجه قرارگرفته و در چند جدول، مقایسه و تحلیل شده است.
کلیدواژه ها
قرآن کریم؛ صوت (موسیقی)؛ معنی؛ سوره نبأ؛ انذار؛ تبشیر
مراجع
القرآن الکریم.
ابن عاشور، مـحمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بیروت، موسسه التاریخ، ۲۰۰۰م.
ابن فارس، أبو الـحسین، معجم مقاییس اللغه، لبنان، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۸م.
أبوعبیده، مَعمر بن الـمثنی ، مـجاز القرآن، القاهره، مکتبه الـخانـجی،۱۳۸۱ ق.
بیگلری، حاج حسن ، سرالبیان فی علم القران ،انتشارات ایرانـمهر، ۱۳۷۰ش
البیطار، حسام، إعجاز الکلمه فی القرآن الکریم: وجه غیر مسبوق فی إعجاز الکلمه الـمفرده، عمان، دار مـجدلاوی للنشر والتوزیع، الطبعه الأولی، ۲۰۰۵م.
الـحنفی البغدادی، جلال، قواعد التجوید والالقاء الصوتی، نشر وزاره الاوقاف و الشوون الدینیه
فی العراق، ۱۹۸۷م.
الـخالدی، صلاح عبدالفتاح، نظریه التصویر الفنی عند سید قطب، دار الـمناره، الطبعه الثالثه، ۱۹۹۲م.
داوود، مـحمد، الدلاله والـحرکه: دراسه لافعال الـحرکه فی العربیه الـمعاصره فی اطار الـمناهج الـحدیثه، القاهره، دار غریب، ۲۰۰۲م.
الرافعی، مصطفی صادق، إعجاز القرآن والبلاغه النبویه، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۹۹۰م.
الراغب الاصفهانی، حسین بن محمد، الـمفردات فی غریب القران ،الدار الشامیه، بیروت، ۱۴۱۲ق.
الزمـخشری، محمود، الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ ق.
سعران، مـحمود، علم اللغه، بیروت، دارالنهضهالعربیه، لاتا.
السیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، الاتقان فی علوم القرآن، تهران، امیر کبیر،۱۳۶۳ق.
الصافی، مـحمود بن عبدالرحیم، الـجدول فی اعراب القرآن، دمشق، بیروت، دار الرشید، ۱۴۱۸ ق.
الصغیر، مـحمد حسین، الصوت اللغوی فی القرآن، لبنان، بیروت، دار الـمورخ العربی، الطبعه الاولی، ۲۰۰۰م.
صالـح ، صبحی، دراسات فی فقه اللغه، دار العلم للملایین، الطبعه التاسعه، ۱۹۶۹م.
طالقانی، سید مـحمود، پرتوی از قرآن، شرکت سهامی انتشار، بیتا.
طباطبائی، سید مـحمد حسین، الـمیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه مـحمد باقر موسوی همدانی، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
قحماوی، مـحمد صادق، تـجوید قرآن کریم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول،۱۳۸۱ش.
قطب، سید، فی ظلال القرآن، دار الشروق، ۱۴۱۲ ق.
الـمبارک، مـحمد، فقه اللغه وخصائص العربیه، دار الفکر، لاتا.
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش.
موسوی بلده، سید مـحسن، حلیه القرآن، شرکت انتشارات احیاء کتاب، ۱۳۸۷ش.
النادری، مـحمد أسعد، فقه اللغه؛ مناهله ومسائله، بیروت ، الـمکتبه العصریه، ۲۰۰۵م.
هلال، عبد الغفار حامد، الصوتیات اللغویه، دار الکتاب الـحدیث، ۲۰۰۹ م.
یاسوف، أحمد، جمالیات الـمفرده القرآنیه، دمشق، دار الـمکتبی، الطبعه الثانیه، ۱۹۹۹م.