ارجاع در مقاله علمی
ارجاع در یک مقاله علمی چگونه باشد / منظور از ارجاع چیست
اعتبار یک گزارش پژوهشی علاوه بر صحت و دقت دادهها و استدلال حاصل از آن ها، به منابع و مراجعی است که از اطلاعات آن ها در پژوهش استفاده شده است. ارجاعات از موارد مهم ساختار یک مقاله علمی است، به وسیله آن، چگونگی استفاده از اندیشههای دیگران را به خواننده معرفی مینماید. در این قسمت به دو بحث مهم ارجاعات اشاره میشود که یکی شیوه ارجاع دادن در متن است و دیگری شیوه ذکر منابع در پایان مقاله.
ارجاعات در متن
نخستین چیزی که درباره استناد دادن در متن باید مشخص بشود، این است که:
چه چیزی باید مستند گردد؟
موارد استنادآوردن را به شرح زیر بیان داشته است:
الف) باید اندیشههایی را که به دیگران تعلق دارند، مشخص کرد و با ذکر مأخذ نشان داد که از آنِ چه کسانی میباشند (امانتداری)؛
ب) هر زمان که افکار و اندیشههایی با چهارچوب فکری کسان دیگری هم خوانی دارند، موارد را باید با ذکر منبع مشخص کرد؛
ج) هر زمان که نظریه، روش یا دادهای موردبحث قرار میگیرد، منبع آن را باید ذکر کرد تا اگر خواننده خواست اطلاعات بیش تری درباره آن کسب کند، بتواند به آن مراجعه کند؛
د) باید نقل قولهایی را که از یک متن به صورت مستقیم و بدون دخل و تصرف، داخل گیومه آورده میشود، مستند ساخت.
بنابراین اطلاعاتی که برای خوانندگان، اطلاعات عمومی به حساب میآیند، لازم نیست مستند شوند. نویسنده، تنها در صورتی میتواند به آثار خود ارجاع، دهد که این ارجاع برای مطالعه بیش تر باشد و نقل از خود، معنا ندارد.
هم چنین در استنادکردن، حتیالامکان باید به منبع مستقیم یا ترجمه آن استناد کرد. تنها زمانی به منابع دیگران استناد میشود که محقق دسترسی مستقیم به اصل اثر را نداشته باشد که در آن صورت باید مشخص کرد که آن مطلب از یک منبع دست دوم گرفته شده است.
شیوه ارجاع در متن
هرگاه در متنِ مقاله، مطلبی از یک کتاب یا مجله یا.. به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، نقل شود، باید پس از بیان مطلب، آن را مستند ساخت. این مستندسازی شیوههای مختلفی دارد که در این جا به بخشهایی از آن اشاره میشود.
در استناد، نام مۆلف و صاحب اثر، بدون القاب «آقا»، «خانم»، «استاد»، «دکتر»، «پروفسور»، «حجتالاسلام»، «آیتاللّه» و امثال آن آورده میشود، مگر در جایی که لقب جزو نام مشخص شده باشد(۲۴)، مانند خواجه نصیرالدین طوسی، آخوند خراسانی، امام خمینی، علامه طباطبایی.
الف) یک اثر با یک مۆلف:
پس از آوردن متن، داخل پرانتز: نام مۆلف، تاریخ انتشار، شماره صفحه به ترتیب میآید و پس از آن، نقطه آورده میشود؛ مانند: (منطقی، ۱۳۸۲، ص ۲۷).
ب) یک اثر با بیش از یک مۆلف:
اگر تألیف دارای دو یا سه مۆلف باشد، نام آن ها به ترتیب ذکر شده در اثر، به همراه سال انتشار و شماره صفحه میآید؛ ولی در آثار با بیش از سه مۆلف، نام اولین مۆلف ذکر میشود و به دنبال آن عبارتِ «و همکاران» و سپس سال انتشار و شماره صفحه میآید؛ مانند: (سرمد، بازرگان و حجازی، ۱۳۷۹، ص ۵۰) یا (نوربخش و همکاران، ۱۳۴۶، ص ۷۵).
ج) آثار با نام سازمانها و نهادها:
در صورتی که آثار به نام شرکتها، انجمنها، مۆسسات، ادارات و مانند این ها انتشار یابند، در استنادکردن، به جای نام مۆلف، نام سازمان میآید؛ مانند: (فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، ۱۳۸۲، ص ۳۴).
د) دو یا چند اثر یک مۆلف:
هرگاه به دو یا چند اثر مهم اشاره شود، همه ی آن ها در داخل پرانتز، و به ترتیب تاریخ نشر پشت سرهم میآیند؛ مانند: (والاس، ۱۹۸۰، ص ۱۵؛ ۱۹۸۸، ص ۲۷؛ ۱۹۹۰، ص ۵). و اگر چند اثر یک مۆلف در یک سال منتشر شده باشد، آثار مختلف او با حروف الفبا از هم متمایز میگردند؛ مانند: (احمدی، ۱۳۶۵الف، ص۲۲؛ ۱۳۶۵ب، ص ۱۶).
ر) استناد آیات و روایات:
در استناد دادن به آیات، ابتدا نام سوره، سپس شماره آیه ذکر میشود. درباره روایات نهجالبلاغه، ابتدا نام کتاب سپس شماره خطبه، نامه یا کلمات قصار ذکر میشود، و روایات غیر نهجالبلاغه، نام گردآورنده روایات، تاریخ نشر، شماره جلد و صفحه میآید؛ مانند: (بقره، ۳۹)؛ (نهجالبلاغه، خطبه ۳۳)؛ (مجلسی، ۱۴۰۳، ج ۵۶، ص ۱۹۸).