نوستالژی در اشعار ابوفراس حمدانی
برای دانلود فایل کامل مقاله اینجا کلیک کنید
نویسندگان
فروغ بهرامن 1؛ فیروز حریرچی2؛ محمود شکیب3
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
2استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
3دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی، واحدعلوم و تحقیقات تهران
چکیده
نوستالژی یا احساس غربت در اصطلاح به معنای حس دلتنگی و حسرت به گذشته‌ای است که فرد آن را در زمان حاضر از دست داده است. ابوفراس حمدانی از شاعران عرب سدة چهارم هجری، به دلیل شرایط ویژه‌ای که در دوران حیات برایش پیش آمده است، به این گونه شعرگرایش دارد و در حال و هوایی رمانتیک در گریز از شرایط سخت زندگی، به گذشتة خوشایند خویش پناه برده است؛ از این‌رو بخشی از اشعار وی به اندیشه‌های نوستالژیک اختصاص یافته است. با بررسی این دسته ازاشعار ابوفراس، افزون بر ترسیم زیبایی‌های ادبی ـ هنری آن‌ها، شناخت دقیق‌‌تر‌ی از زندگی واندیشه و مسایل دوران حیات وی حاصل می‌شود. این نوشتار بر آن است که چگونگی نمود انواع نوستالژی را با روش توصیفی ـ تحلیلی در اشعار ابوفراس تبیین کند. برخی از نتایج این پژوهش نشان میدهد که برجسته ترین اشعار ابوفراس که در آن اندوه نوستالژیک وحسرت بر گذشته موج می‌زند، رومیات اوست که غم و اندوه وی را در دوران اسارت و دوری از وطن ترسیم می‌کند. هم‌چنین ناکامی‌های شخصی و نیز نارضایتی‌های سیاسی- اجتماعی، انگیزه‌های دیگری هستند که ساخت نوستالژیک شعر او را رقم می‌زنند.
کلیدواژه ها
عاطفة شعری؛ غم‌غربت؛ نوستالژی؛ ابوفراس؛ رومیّات
نوستالژی در شعر نازک الملائکه
مراجع
ابن‌شهرآشوب، محمد، «ابوفراس‌الحمدانی»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 120-124، 1369.
ابن‌عساکر، علی، «التاریخ الکبیر»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 120-124، 1369.
الامین، محسن، ابوفراس الحمدانی، دمشق، مطبعه ابن‌زیدون، 1941.
، أعیان الشیعة، ج 4، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1986.
انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، ج 8، تهران، سخن، 1381.
البستانی، بطرس، أدباء العرب فی الأعصر العباسیه، بیروت، مارون عبود، 1979.
البعلبکی، منیر، المورد؛ قاموس انکلیزی_عربی، بیروت، دارالعلم للملایین، الطبعة العشرون، 1986.
بلاوی، رسول و آخرون، «موتیف الاغتراب فی شعر یحیی السماوی»، العلوم الانسانیة الدولیة، جامعة تربیت مدرس، عدد 19، 77-93، 2012.
پورافکاری، نصرت، فرهنگ جامع روانشناسی ـ روانپزشکی (انگلیسی ـ فارسی)، ج 2، تهران، فرهنگ معاصر، چاپ دوم، 1376.
ترخاتی، خیرالله، «تحقیقی در اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی حمدانیان»، پایاننامة کارشناسی ارشد، با راهنمایی هادی عالمزاده، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، 1373.
الثعالبی، ابومنصور، یتیمة الدهر، ج 1، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1983.
الحاوی، ایلیا، فی النقد و الادب (عصر عباسی)، بیروت، دارالکتب البنانی، الطبعة الثانیة، 1986.
حقشناس، علیمحمد و دیگران، فرهنگ معاصر هزاره (انگلیسی ـ فارسی)، تهران، فرهنگ معاصر، 1387.
الحمدانی، أبوفراس، الدیوان، شرحه خلیل الدویهی، بیروت، دارالکتاب العربی، الطبعة الثالثه، 1996.
زینی‌وند، تورج و پیمان صالحی، «حبسیه‌سرایی در شعر عربی و فارسی (پژوهش تطبیقی شعر ابوفراس و بهار)»، زبان و ادب فارسی (دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج)، سال 4، ش 11، 29-53، 1391.
سلمان، یاسر عبدعلی، صورة الذات بین أبی فراس الحمدانی و محمود سامی البارودی، دمشق، دار نینوی، 2008.
سهیر، رابرت و میشل لووی، «رمانتیسم و تفکر اجتماعی»، ترجمة یوسف اباذری، ارغنون، سال اوّل، ش 2، 119-174، 1373.
سیدحسینی، رضا، مکتبهای ادبی، ج 1، تهران، نگاه، 1387.
شریفیان، مهدی، «بررسی فرآیند نوستالژی در شعر معاصر فارسی (براساس اشعار نیما یوشیج و مهدی اخوان ثالث)»، کاوشنامه، سال 7، ش 12، 33-65، 1385.
الشکعه، مصطفی، فنون الشعر فی مجتمع الحمدانیین، بیروت، عالم الکتب، 1981.
ضیف، شوقی، الفن و مذاهبه فی الشعر العربی، القاهرة، دارالمعارف، 1960.
عالی عباسآباد، یوسف، «غم غربت در شعر معاصر»، گوهر گویا، سال دوم، ش 6، 155-169، 1387.
متز، آدام، تاریخ تمدن اسلامی در قرن چهارم، ترجمة محمدحسین استخر، تهران، زوار، 1343.
نفیسی، سعید، فرهنگ فرانسه ـ فارسی، ج 2، تهران، کتابفروشی یهودا بروخیم و پسران، 1352.
یحیی، أحلام، الأسیر الحر أبوفراس الحمدانی، حلب، دارنون، 2009.
Archer, J., Ireland, J., Amos, S. L., Broad, H., & Currid, L. (1998). Derivationof a homesickness scale.British Journal of Psychology, 89(2), 205-221.
Hornby, A. S. (2000). Oxford advanced learner’s dictionary Oxford: Oxford University Press.
Rey, Y. (1996). Mémoire, oubli et nostalgie en thérapie familiale: Va demander à Mammy, elle te racontera… Thérapie familiale, 17(3).
Van Tilburg, M. A., Vingerhoets, A. J. J. M., & Van Heck, G. L. (1996). Homesickness: A review of the literature. Psychological Medicine, 26(05), 899-912.
Nostalgia