ماسک یا نقاب در شعر

ماسک یا نقاب در شعر – القناع فی الشعر
ماسک به عربی قناع و به انگلیسی masks یکی از تکنیک های شعر معاصر است که در آن شاعر به جای خودش از یک شخصیت دیگر که عمدتا شخصیت های نمادین و اسطوره ای است برای بیان افکارش استفاده می کند.
شگرد نقاب، یکی از کارکردهای نوین سنّت است که در دستگاهِ بلاغی بررسی می­شود. در این شگرد نوپدید، شاعر معاصر نام شخصیتی برخاسته از پشتوانۀ فرهنگی خود را در محور عمودیِ شعر می­آورد و از ورای آن، اندیشه، احساس و سخن ناگفتنیِ خود را به صورت غیرمستقیم و از زبانِ او بیان می‏کند.
برای مثال شاعر به جای اینکه خودش مفاهیم عارفانه را بیان کند از شخصیت حلاج استفاده می کند و حرفهایش را از جانب او بیان می کند.
در نقاب کنش و واکنش بین ذات و شخصیت فراخوانده شده وجود دارد و شاعر و شخصیت مورد نظر وی در هم ذوب و ادغام می شوند. به طوری که قابل تشخیص و تمایز نمی باشند. شاعر با استفاده از نقاب در قصیده خود نه تنها از شخصیت تاریخی سخن نمی گوید و او را مخاطب قرار نمی دهد، بلکه کلام شاعر و رویداد معاصر به عنوان امانت به میراث شخص سپرده می شود تا وی از زبان شاعر و خود سخن بگوید.
شاعر در شعر نقاب بدون تکیه بر ذات یا صدای درونی خود می تواند آشکارا هر کلامی را بر زبان آورد، چرا که در قصیده از شخصیت دیگری مدد می جوید. لباس او را بر تن می کند با او متحد می شود و با خلق دوباره شخصیت، افکار و دیدگاه های خود را به طور کامل به او تحمیل می نماید.
قیصر امین پور می گوید:
از بی شمار نام شهیدانت / هابیل را که نام نخستین بود / دیگر/ این روزها به یاد نمی آوری / هابیل نام دیگر من بود.
یا در جایی دیگر می گوید:
این بوی غربت است که می آید/ بوی برادران غریبم / بوی غریب پرهنی پاره/ در باد/ نه / این بوی زخم گرگ نباید باشد / من بوی بی پناهی را / از دور می شناسم.

دانلود مقاله درآمدی بر نقاب و کارکرد آن در شعر معاصر عرب