دانلود کتاب مبادی العربیه صرف و نحو
برای دانلود هر جلد روی آن کلیک کنید
| جلد اول | لینک جایگزین |
| جلد دوم | لینک جایگزین |
| جلد سوم | لینک جایگزین |
| جلد چهارم | لینک جایگزین |
کتاب مبادی العربیه فی الصرف و النحو نوشته رشید شرتونی است و یکی از منابع اصلی صرف و نحو در ایران به شمار می رود
همچنین بخوانید : خرید کتاب گزیده مجانی اثر دکتر ضیغمی
نقد و بررسی کتاب مبادئ العربیه (۴) قسم النحو
همانگونه که در کتاب قبلی اشاره شد این کتاب نیز یکی از کتاب‌های ویرایش شده توسط حجت الإسلام حمید محمّدی است. و ویراستار محترم کتاب ۴ را به صورت دو جلد مجزا تحت عنوان قسم الصرف و قسم النحو ارائه دادند. داوران کتاب این اقدام ایشان را تحسین نموده و معتقدند این کار در کتاب‌های آموزشی به فهم دانشجو کمک بیشتری می‌کند. چاپ بیست و یکم از کتاب مزبور توسط دار الذکر قم به زیور طبع آراسته گردید. و این نوبت چاپ در سال ۱۴۲۴ هـ ق منتشر شده است. هیچ تفاوت مشهودی در چاپ‌های متعدد این اثر دیده نمی‌شود. و این یکی از نقاط ضعف اثر به شمار می‌رود. این کتاب بسته به رشته آموزشی و شیوه و میزان عرضه واحدهای درسی در آن کاربرد دارد و به نظر می‌رسد از مجموع کتب مبادئ العربیه بیشترین استفاده را دارد. آنچه در حال حاضر در رشته زبان و ادبیات عربی معمول است اینکه این کتاب در هفت ترم و در قالب ۱۴ واحد درسی تدریس گردد. و اینک ارزیابی کتاب:
الف) از لحاظ شکلی:
اثر مزبور از روانی و رسایی نسبتاً مطلوبی برخوردار است. البته در مواردی اندک پیچیدگی‌هایی هم وجود دارد که تا حدودی فهم آن برای دانشجو مشکل است. مانند:
صفحه۲۶ عبارت «فإن عَمِلَ فیها غیر ذلک بطل عملُها وخرجت عن الشرطیه» که بهتر است به عبارت «خرجت عن الشرطیه» بسنده کند، نه اینکه اسم شرط بماند و عمل آن باطل شود.
ص۲۸ عبارت «لکن إذا کان الاستفهام بالهمزه وجب تقدیمُها على الفاء وکذلک العرض والتمنّی والتحضیض نحو: إن کنت تحبُ الله أفلا تمتثل أمرَه» این مثال باید قبل از «وکذلک» بیاید تا ابهامی برای دانشجو ایجاد نشود.
ص۲۹ مثال «یکونُ عمروٌ إنْ یذنبْ واللهِ أُؤدّبْه» که به هیچ وجه مثال فصیحی نیست.
نویسنده و ویراستار تا حد خوبی قواعد ویرایش و نگارش را رعایت کرده‌اند. از دیگر مواردی که مناسب تشخیص داده شد حروف نگاری اثر در مجموع کتاب، صفحه آرایی خیلی خوب که در مقایسه با کتاب اصلی خیلی بهتر است، طرح جلد و صحافی آن به دو روش گالینگور و معمولی.
همچنین داشتن پیشگفتار، بیان صریح اهداف، مقدمه کلی، فهرست اجمالی مطالب و فهرست موضوعی از نقاط قوت شکلی این کتاب به شمار می‌روند.
همانگونه که پیشتر در معرفی اثر گفته شد این کتاب به عنوان منبع اصلی برای تدریس قواعد عربی در دانشگاه‌ها به شمار می‌رود. و از آنجایی که رشته‌های مرتبط با زبان عربی هر کدام مقدار و شیوه خاصی برای دروس قواعد عربی دارند به سختی می‌توان گفت که این کتاب با حجم واحدهای مرتبط سازگاری دارد یا خیر. به عنوان مثال تعداد و عنوان واحدهای درسی در رشته زبان و ادبیات عربی از سال ۱۳۹۰ به بعد دچار تغییر و تحول شد. درس صرف از درس نحو جدا شد. ولی هنوز برخی از گروه‌های آموزشی بر اساس سرفصل‌های سابق عمل می‌کنند. در رشته الهیات نیز دروس صرف و نحو از یکدیگر جدا نشده‌اند. آنچه مسلم است اینکه اغلب اساتید این دروس از زیادی حجم این کتاب برای تدریس شکایت دارند.
علیرغم بهبود یافتن کیفیت چاپ در نسخه ویرایش شده آقای محمدی اما متأسفانه این نسخه در چاپ‌های متعدد که بیش از بیست نوبت است هیچ تفاوتی پیدا نکرد. و در مواردی دیده شده که نوبت‌های نخستین چاپ از نوبت‌های بعدی بهتر بوده‌اند. البته شاید علت این امر تعدد ناشر باشد.
از اشکالاتی که به این کتاب وارد است نداشتن کتابشناسی، فهرست منابع و جداول توضیحی.
دانلود کتاب مبادی العربیه صرف و نحو مبادی جلد چهارم
ب) از لحاظ محتوایی:
به نظر می‌رسد اصطلاحات تخصصی در این اثر به خوبی به کار رفته‌اند. به جز در مواردی اندک مانند:
صفحه۳۴ در قسمت (إعراب القرآن والحدیث) که حرف الف را در عبارت «تنالوا» الف فارقه نامیده است. در صورتی که این الف «الف جماعت، یا الف جمع» نامیده می‌شود، و کسی به آن «الف فارقه» نمی‌گوید.
در صفحه۴۳ ایشان اسم فعل، مصدر و اسم فاعل و صفت مشبّهه را مؤول به صریح حساب می‌کند، که مؤول به صریح در این مورد جعل اصطلاح جدیدی است، سپس می‌گوید «ویجری هذا المجرى ما یشبه الفعل من ظرف وشبهه أی حرف الجرّ وأفعل التفضیل» که نامیده شدن ظرف و جار و مجرور به شبه فعل نیز جای تأمل دار، ضمناً مثال افعل التفضیل هم در اینجا جای خدشه دارد.
این اثر تا حدود زیادی از تمارین جهت تفهیم موضوع بهره جسته است. ولی این تمارین در مواضعی از کتاب، دارای ضعف کمی و کیفی هستند. لازم است در بسیاری از مباحث تمارین بیشتر و متنوع‌تر طراحی گردد، مانند تمارین مربوط به رفع و نصب و جزم فعل مضارع، تمارین بحث اضافه (از صفحه۳۰۲ تا ۳۱۱) که فقط یک تمرین طراحی شده است.
کتاب دارای جامعیت مطلوب است. اما بسیاری از مباحث نحوی در قسم الصرف آن گنجانده شده است. و پیشنهاد می‌شود مباحث نحوی قسم الصرف به قسم النحو منتقل گردد. تطابق اثر با عنوان و فهرست آن و تطابق محتوای کتاب با سرفصل‌های شورایعالی برنامه ریزی نیز از نقاط قوت این اثر به شمار می‌رود.
همچنین وجود نمونههایی از نوآوری در روش طرح مطالب و تنوع قلمها، و برقراری نظم منطقی و انسجام مطالب بر محاسن کتاب افزوده است. البته در مواردی جزئی اشکالاتی بر نحوه چینش مطالب وارد است. مانند صفحه ۴۶ که در شماره ۲ از فوائد ایشان مسأله جواز عود ضمیر متأخر لفظاً و رتبهً را در باب تنازع و بدل و ضمیر شأن و «نِعْمَ» مطرح کرده، در حالیکه تمام این بحث‌ها متأخر بر این صفحه ارائه شده است. و نیز با توجه به تفاوت شدید بین حجم مباحث نحوی اسم و مباحث نحوی فعل، بهتر است مباحث فعل به تأخیر بیفتد.
عدم وجود استنادات در اثر اصلی و پس از تنقیح، از معایب آن محسوب می‌شود اما دقت منقّح در استنادات و ارجاعات مربوط به آیات و روایات تا حدودی این ضعف را برطرف کرده است. عدم وجود مشکل ارزشی خاصی در کتاب پس از تنقیح، و سازنده بودن متن اثر از لحاظ فرهنگی، با به کار گیری متون آیات و روایات از تلاش‌های شایان تحسین منقّح محترم است. با این حال ایشان نسبت به تغییر الفاظ آیات که توسط آقای شرتونی صورت گرفته، دقت کمتری داشته‌اند.
آوردن مطالب اصلی اثر به صورت فوائد، خدشه به آن وارد میسازد. به ویژه در مبحث حال. داوران معتقدند حذف برخی از تمارین اصلی کتاب که مشکل ارزشی نداشته و مفید بوده‌اند ضرورت چندانی ندارد.
ضمناً وجود اشکالات علمی جزئی در اثر تا حدودی از قوت آن کاسته است. مانند:
صفحه ۱۷ عبارت «یرفع الفعل المضارع إذا تجرّد من النواصب والجوازم ومن کل ما یوجب بناءه» عبارت صحیحی نیست. زیرا در حالت بناء نیز فعل می‌تواند محلاً مرفوع باشد.
صفحه۱۸ مثال «إذن تبلغَ القصدَ» باید پس از جمله دیگری بیاید تا معلوم شود (إذن) در جواب جمله دیگری به کار می‌رود نه مستقلاً.
صفحه ۱۹ «فائده: (حتى) فی هذا الباب تکون حرف جرّ إمّا للتعلیل …. أو للغایه… أو للاستثناء… وفی غیر ذلک تکون إمّا حرف جرّ لخصوص الغایه أو حرف عطف أو حرف ابتداء» این عبارت دارای ابهام است و نیاز به توضیحات بیشتری دارد.
صفحه ۲۵ (أینما) جزء ادوات جازمه لفعلین ذکر شده و (أین) به تنهایی نیامده است. در فواید همین صفحه نیز تمام ادوات شرط جازم را اسم حساب کرده غیر از (إن) شرطیه، درحالی که بنا به رأی مشهور (إذما) نیز جزء حروف شرط است، نه اسماء شرط.
صفحه ۴۳ مثال عمل اسم تفضیل در اسم ظاهر «لم أرَ تلمیذاً أجدر به الثناءُ من صاحب الاجتهاد» غلط است، زیرا شروط عمل اسم تفضیل در اسم ظاهر در آن موجود نیست.
صفحه۱۲۶ شماره ۱۰۷ شرط خبر ضمیر الشأن را اسمیه بودن جمله دانسته است، در حالیکه این شرط اعتبار ندارد و جمله «أُخبرتُ أنّه یقوم الأمیر» در همان صفحه ناقض سخن مؤلف است. ضمناً آیه کریمه ﴿فإنّها لا تعمى الأبصار ولکن تعمى القلوب التی فی الصدور﴾ نیز این شرط را باطل می‌کند.
صفحه۱۹۷، فایده۲ عبارت «إذا کان المشغول عنه مرفوعاً بعد الأدوات المختصّه بالاسم کان مبتدأً، أو بعد المختصه بالفعل کان فاعلاً أو نائب فاعل. ویترجح الرفع على الفاعلیه …» مرفوع کردن مشغول عنه على الفاعلیه کلام صحیح نیست. ایشان بحث اسم مرفوعی که پس از ادوات مختص به فعل آمده که باید به عنوان فاعل یا نائب فاعل لفعل محذوف اعراب شود را با بحث اشتغال قاطی کرده است.
صفحه۱۹۸ شماره ۱۵۸ «یترجّح رفع المشغول عنه…» لازم بود ایشان مورد جواز الأمرین على السواء را نیز مطرح می‌کرد و سپس این جمله را می‌گفت.
صفحه۳۰۹ «مُذْ و مُنذُ تضافان تاره إلى الجمله… وتاره إلى المفرد» اضافه شدن مذ و منذ به مفرد جای بحث دارد. نظر اغلب نحویین آن است که اگر اسم مفرد پس از آن دو به صورت مجرور بیاید این دو حرف جر هستند نه ظرف. البته لازم بود در اینجا حکم اسم مفرد مرفوع را بعد از مذ ومنذ را می‌گفت.
دانلود کتاب مبادی العربیه صرف و نحو مبادی جلد چهارم
صفحه۲۲۰ مطالب مربوط به ترخیم ناقص ذکر شده است. مبحث لغه من ینتظر و من لا ینتظر و ترخیم حذف الحرفین و… ذکر نشده‌اند.
ج) پیشنهادها:
– اشکالات علمی کتاب برطرف شود .
– عبارات غیر روان و غیر فصیح کتاب بازنویسی شود .
– در برخی مباحث کتاب تقدیم و تأخیر لازم اعمال گردد .
– جملات قرآنی یا حدیثی متن اصلی درس به قرآن و منبع اصلی مستند شود .
– تمارین متنوّعتر و فراگیرتری برای کتاب پیش بینی گردد .
– اشکالات تایپی و چاپی کتاب اصلاح گردد .
– اشکالات اندک در کاربرد اصطلاحات تخصصی برطرف شود .
– انتقال مباحث نحوی کتاب الصرف به کتاب النحو .
– نوشتن استنادات و ارجاعات نحوی به ویژه در مسائل خلافی .
در مجموع اثر مزبور دارای نقاط قوت زیادی است، اما با برطرف ساختن نقاط ضعف و اعمال پیشنهادها برای تدریس مناسبتر خواهد بود.
منبع: شورای متون
دانلود کتاب مبادی العربیه صرف و نحو
دانلود کتاب مبادی العربیه صرف و نحو مبادی جلد چهارم