ناسازواری تصویری در شعر سیاسی و اجتماعی بدرشاکر سیاب

ناسازواری تصویری در شعر سیاسی و اجتماعی بدرشاکر سیاب (بررسی و تحلیل)

برای دانلود فایل اصلی مقاله اینجا کلیک کنید
مجتبی بهروزی, حسین ابویسانی, عدنان اشکوری, هومن ناظمیان

چکیده

ناسازواری تصویری، تکنیکی است مبتنی بر بیان تناقض بین دو تصویر متقابل، از شرایط معاصر و یا بین برخی از داده‌های میراثی و برخی اوضاع معاصر. شاعر با بهره‌گیری از چنین شگردی، گاه جهت بیان اندیشه‌های درونی‌اش، به سخن گفتن در لفافه گرایش پیدا می‌کند و با ایجاد ارتباط میان ناسازه‌های موجود در یک قصیده، ناهمخوانی بین شرایط فعلی و وضعیت آرمانی را اثبات می‌کند. بر همین اساس ناسازواری تصویری به عنوان یکي از اساسی‌ترین دستمایه‌های شعر سیاسی و اجتماعی سیاب محسوب می‌گردد ، که از طریق آن به صورت زیرکانه و گاه غیر مستقیم به نقد چالش‌های جامعه خود می‌پردازد. وی در بیشتر مواقع با فراخوانی میراث ادبی، تاریخی، دینی، ملی و دگرگونی دلالت‌های میراثی فراخوانی شده به دلالت‌های معاصر و متناقض، در شعر خود فضایی می‌گشاید، که گذشته طلایی عرب‌ها را در مقابل شرایط معاصر جامعه عربی و به ویژه عراق قرار می‌دهد . با توجه به گستردگی شکل دوم ناسازواری تصویری و نظر به فراخوانی شخصیت، حکایت و متون میراثی و دگرگونی متناقض آنها ، و همچنین پنهانی‌تر بودن معنا در بافت شکل دوم، شاعر از نوع دوم ناسازواری تصویری بهره‌ي بیشتری جسته است.سیاب این شگرد را بیشتر برای مقابله با ظلم حاکمان و سرکوبگری‌های سیاسی، تمسخر عقب ماندگی جوامع عربی و عراق، بیداری آنها، تشویق به مقابله با استعمار و… برگزیده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی، دامنه‌ی گونه‌های مختلف ناسازواری تصویری را، در شعر سیاسی و اجتماعی سیاب مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
واژگان کلیدی
بدر شاکر سیاب- ناسازواری تصویری- شعر سیاسی و اجتماعی- میراث

منابع و مآخذ مقاله

ابراهیم، نبیلة. (1987م). «المفارقة». مجلة فصول. عدد 4.

-ابن الجهم، علی. (1959م). دیوانه. تحقیق: خلیل مردم بک. بیروت: لجنة التراث العربی.

-أحمد غنیم، کمال. (1998 م). عناصر الإبداع الفنی فی شعر أحمد مطر. بیروت: مکتبة بودلی.

-البطل، علی عبدالمعطی. (1982 م). الرمز الأسطوری فی شعر بدر شاکر السیاب. الکویت: شرکة الربیعان.

-بلاطه، عیسی. (1971م). بدر شاکر السیاب ـ حیاته وشعره. بیروت: دارالنهار و النشر.

-بیضون، حیدر توفیق. (1991م). بدر شاکر السیاب رائد الشعر العربی الحدیث. بیروت: دارالکتب العلمیة.

– جاسم، محمد. (1394). رمز و اسطوره در شعر معاصر ایران و عرب (بررسی تطبیقی رمزگرایی در شعر بدر شاکر سیاب و مهدی اخوان ثالث. تهران: نگاه

-الجیوسی، الخضراء. (2001م). الاتجاهات و الحرکات فی الشعر العربی الحدیث. ترجمه الدکتور عبدالواحد لؤلؤة. بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة.

-رجایی، نجمه. (1381ش). اسطوره رهایی ـ تحلیلی روانشناسانه بر اسطوره در شعر عربی معاصر. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.

– رجایی، نجمه؛ حبیبی، علی اصغر ( 1390ش). «تکنیک نقاب در قصیده المسیح بعد الصلب». مجله ادب عربی. شماره 3. صص 85-114.

-زکی، أحمد کمال. (1967م). الأساطیر. القاهرة: دارالکتاب العربی.

– السیاب، بدر شاکر. (2000م). الأعمال الشعریة الکاملة. بغداد: دار الحرّیة للطباعة و النشر.

– سیفی، طیبه؛ مرادی، کبری. (1391ش). «بررسی تطبیقی بسامد کاربرد رنگ در اشعار نیما یوشیج و بدر شاکر سیاب ». مجله ادبی عربی.ش 3.صص

-305.

-شبانه، ناصر. (2002م). المفارقة فی الشعر العربی الحدیث. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.

-الضاوی، أحمد عرفات. (1384ش). کارکرد سنّت درشعر معاصر عرب. ترجمه: دکتر سیّد حسن سیّدی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.

– طهماسبی، عدنان؛ زارع، ناصر.(1390ش). «متناقض نمادر نمادهای شعر انشودة المطر»، مجله ادب عربی. ش 1. صص177-197.

– العامری، لبید بن ابی ربیعه. (1962) دیوانه. تحقیق: احسان عباس. القاهره: بلانا.

– عباس، إحسان. (1978م). بدر شاکر السیاب دراسة فی حیاته و شعره. بیروت: دار الثقافة.

– العبد، محمد. (1426ه.ق). المفارقة القرآنیة. القاهرة: مکتبة الآداب.

-علی، عبدالرضا. (1984م). الاسطورة فی شعر السیاب. بیروت: دار الرائد العربی.

———(1995م). دراسات فی الشعر العربی المعاصر. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.

– عبدربه، أحمد صالح. (1937م). شاعر الرافدین بدر شاکر السیاب. القاهرة: جامعة الازهر.

– عشری زاید، علی. (2002م). عن بناء القصیدة العربیة الحدیثة. القاهرة: مکتبة الشباب.

– ———-(1997م). استدعاء الشخصیات التراثیة فی الشعر العربی المعاصر. القاهرة: دارالنقد العربی.

– کزازی، میرجلال الدین. (1381ش). زیبایی شناسی سخن پارسی. تهران: نشر مرکز.

– میویک، دی سی. (1987م). المفارقة و صفاتها. ترجمة: عبدالواحد لؤلؤة. بغداد: دار المأمون.