عادات تغذیه ای ناسالم در بین ایرانی ها
دکتر سلام/ متاسفانه ما ایرانیان علاقه زیادی به مصرف نان و نوشابه در سفره غذایمان داریم تمایل زیاد به خوردن این مواد غذایی باعث افزایش چاقی و اضافه وزن در ما ایرانیان شده است عادات بد غذایی باعث شدت یافتن بروز کبد چرب شده است اعتیاد به مصرف فست فود و نخوردن میوه وسبزیجات و نداشتن تغذیه سالم آسیب های زیادی به سلامتی ما وارد خواهند کرد.
یکی از عوامل مهم در سلامتی هر جامعه‌ای، تغذیه سالم و مناسب است اما برخی کارشناسان معتقدند وضعیت تغذیه ایرانیان در حد مطلوبی نیست و الگوی مصرف مواد غذایی صحیحی ندارند. به عنوان نمونه، گفته می‌شود که مردم کشور ما ۶ برابر متوسط جهانی نان و نوشابه می‌خورند.
نوع تغذیه در سالم زیستن انسان نقش مهمی دارد، به گونه ای که عادت‌های غذایی بد، می‌توانند بر سلامت تمام ارگان‌های بدن تأثیر منفی بگذارند. بنابراین تمام افراد باید برای حفظ سلامت خود، مجموعه‌ای از انواع گروه‌های غذایی سالم را در رژیم روزانه‌شان قرار دهند. زیرا در غیر این صورت و در اثر مصرف نامناسب این گروه‌ها، بدن با آسیب‌هایی جدی مواجه خواهد شد.
عادت غذایی ایرانیان باعث شده بیماری‌های قلبی و عروقی و گوارشی و چاقی ارمغان شیوه جدید غذایی برای آنها باشد. برای مثال مواد قندی موجود در نوشابه ها موجب پوسیدگی دندان ها می شود و انواع دیگر تنقلات مانند ساندیس ها، بیسکویت ها، کیک ها و… با قندهای مصنوعی چون ساخارین ساخته می شوند که هزار برابر شیرین تر از قند معمولی است و دشمن کبد و کلیه محسوب می شود.
برخی از افراد، تمایل زیادی به مصرف انواع کربوهیدرات‌ها مانند نان و برنج دارند و در طول روز هم به اندازه کافی میوه یا سبزی نمی‌خورند، در حالی که گنجاندن حجم بالایی از کربوهیدرات‌ها در رژیم غذایی روزانه، باعث بروز چاقی مفرط می‌شود. از آنجا که افراد چاق و پرخور، در کنار کربوهیدرات‌ها به مصرف غذاهای چرب هم علاقه دارند، ابتلا به بیماری کبد چرب و عوارض ناشی از آن برای آنها دور از انتظار نخواهد بود.
بد نیست که با اندکی تغییر در سبک تغذیه و کم کردن مصرف کربوهیدرات و چربی‌ها، نوشابه ها، فست فودها و دیگر غذاهای مضر، احتمال ابتلا به بیماری ها را در خود کاهش دهیم.
در ادامه، برخی از عادات غذایی بد در میان ایرانیان به شما معرفی می شود
مصرف نکردن میوه و سبزی و ابتلا به یبوست
در حالت عادی، خوردن ۳ وعده غذای اصلی همراه ۲ میان‌وعده، به تمام افراد سالم توصیه می‌شود. نتایج مطالعه‌های مختلف نشان می‌دهد که مصرف ۵ وعده میوه و سبزی در طول روز، خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها از جمله سرطان‌های دستگاه گوارش را تا حد قابل قبولی کاهش می‌دهد. اگر تا امروز اهل خوردن میوه‌ها و سبزی‌ها نبوده‌اید، بهتر است سبزی‌ها را در کنار وعده‌های اصلی غذایی و میوه‌ها را هم در میان‌وعده‌هایتان جای دهید.
فرناز کساییان، کارشناس تغذیه در خصوص ابتلا به یبوست گفت: شما می‌توانید با مصرف به اندازه فیبر غذایی که به وفور در سبزی‌ها و میوه‌ها وجود دارد، تحرک طبیعی دستگاه گوارش را حفظ کنید. افرادی که علاقه چندانی به خوردن میوه‌ها و سبزی‌ها نشان نمی‌دهند، با کاهش دریافت فیبر غذایی، دچار کاهش تحرک طبیعی دستگاه گوارش و در نتیجه ابتلا به عوارض ناشی از آن مانند یبوست خواهند شد.
اعتیاد به فست فود و ریفلاکس معده
گرایش به مصرف فست‌فودها و غذاهای آماده، از بدترین ارمغان‌های زندگی ماشینی است. چربی بیش از اندازه و افزودنی‌هایی مانند انواع سس یا پنیرهای چربی که به فست‌فودها اضافه می‌شوند، از مهم‌ترین دلایل چاق شدن نسل امروز نسبت به نسل‌های گذشته است.
از طرف دیگر، افزودنی‌ها، نگه‌دارنده‌ها و مواد تشکیل‌دهنده فست‌فودها با تأثیر منفی بر دستگاه گوارش، باعث بالا رفتن احتمال ریفلاکس معده به مری می‌شوند. به عبارت ساده‌تر، کسانی که به اصطلاح دچار ترش کردن یا همان برگشت اسید از معده به مری می‌شوند، باید مصرف فست‌فودها و غذاهای حاضری را کنار بگذارند.
مصرف غذاهای سرخ کردنی و ابتلا به سرطان
برخی اوقات روغنی که قرار است غذا در آن سرخ شود، بیش از اندازه حرارت می‌بیند که باعث ایجاد تغییرات شیمیایی در ساختار روغن خواهد شد. از طرف دیگر، امکان سوختن بخشی از قسمت‌های سطحی ماده خوراکی در طول فرآیند سرخ کردن وجود دارد.
در واقع حرارت دیدن بیش از اندازه روغن و مصرف غذاهای سرخ‌کرده‌ای که کمی هم گوشه و کنار آنها سوخته است، باعث آزاد شدن ترکیب‌های سرطان‌زا در بدن خواهد شد و دستگاه گوارش هم از زیان این ترکیب‌ها در امان نخواهد ماند.
ضمن اینکه با سرخ کردن و حرارت دادن بیش از حد برخی خوراکی‌ها مانند سبزی‌ها، حجم قابل‌توجهی از ویتامین‌های آنها هم از بین خواهند رفت و دیگر نباید از آنها انتظار عملکرد ضدسرطانی داشت.
کساییان یکی دیگر از عادات نادرست غذایی ایرانیان را حذف کامل چربی ها از رژیم غذایی عنوان کرد و گفت: چربی های بسیار مفیدی نظیر چربی موجود در آجیل ها و همچنین روغن هایی نظیر روغن کنجد، در صورتی که در شرایط بهداشتی تولید شود وجود دارد که حذف آنها به پوست آسیب رسانده و باعث می شود کبد افراد چربی بد بسازد، در نتیجه موجبات ابتلا به کبد چرب را فراهم می کند.
خوردن غذای مانده و ابتلا به مسمومیت
گاهی از روی تنبلی یا شاید سهل‌انگاری، یادمان می‌رود باقی مانده غذاها را داخل یخچال بگذاریم، اما احتمال تکثیر میکروب‌ها در غذاهایی که حاوی مواد فاسدشدنی مانند گوشت و چربی هستند، زیاد است. همچنین افرادی که عادت به خوردن صبحانه ندارند، دچار اختلال در کارکرد طبیعی بدن می‌شوند و قدرت کافی برای انجام کارهای فکری و حتی جسمی به خصوص در ساعت‌های اولیه صبح ندارند. در حالی که دستگاه گوارش بچه‌ها، سالمندان و کسانی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است، به میکروب‌ها و سموم غذاهای مانده، واکنش شدیدتری نشان می‌دهد.
نخوردن صبحانه و ابتلا به چاقی
برخی از افراد عادت دارند بدون خوردن صبحانه، خانه را ترک کنند در حالی که صبحانه یکی از مهم‌ترین وعده‌های غذایی است و مصرف آن نقش مهمی در حفظ سلامت بدن دارد. همچنین افرادی که روز خود را با خوردن صبحانه آغاز می‌کنند، انرژی کافی برای انجام تمام فعالیت‌های فکری و جسمی در طول روز دارند.
افرادی که عادت به خوردن صبحانه ندارند، دچار اختلال در کارکرد طبیعی بدن می‌شوند و قدرت کافی برای انجام کارهای فکری و حتی جسمی به خصوص در ساعت‌های اولیه صبح ندارند. از طرف دیگر، این افراد به علت نرسیدن قند خون کافی به مغزشان در ساعت‌های اولیه روز دچار گرسنگی و اشتهای کاذب می‌شوند.
این اشتهای کاذب می‌تواند آنها را به سمت مصرف خوراکی‌های چرب، شیرین و پرکالری بکشاند و همین مسئله باعث چاق شدن، ابتلا به کبد چرب و عوارض ناشی از این ناراحتی‌ها خواهد شد.
به گفته فرناز کساییان یکی دیگر از عادات نادرست ایرانیان حذف میان وعده و مصرف ۳ وعده غذای اصلی صبحانه، ناهار و شام است. در حالی که بسیاری از افراد به دلیل کمبود وقت از خوردن صبحانه نیز امتناع می کنند. به همین دلیل متابولیسم پایه بدن این افراد به دلیل نخوردن طولانی مدت مواد غذایی افت می کند. بنابراین زمانی که این افراد به خانه باز می گردند بسیار گرسنه هستند و طبعا مقدار زیادی غذا می خورند. از این رو بدن آنها مقدار زیادی چربی ذخیره می کند.
ایرانی‌ها ۶ برابر متوسط جهانی نان و نوشابه می‌خورند
یکی از عوامل مهمی که الگوی مصرف مواد غذایی در هر جامعه‌ای را شکل می‌دهد، عادت های درست یا نادرست استفاده از موادغذایی است. الگو نامناسب غذایی ۷۶ درصد از مرگ‌ومیر جهانی را به خود اختصاص داده است.
با توجه به اینکه کمبود برخی از مواد غذایی به بدن آسیب وارد می‌کند این نکته را باید در نظر گرفت که مصرف بیش از حد بعضی از مواد غذایی نیز باعث بروز بیماری‌های خطرناک برای افراد می‌شود و آنها را با مشکل جدی روبه‌روخواهد کرد.
آمارها نشان می‌دهند که فرهنگ غذایی در کشور با مشکل روبه‌رو است و اگر در این خصوص بدون فرهنگ‌سازی و برنامه ریزی پیش رویم با خطر جدی روبه‌رو خواهیم شد.
تحقیقات نشان می‌دهد که سرانه مصرف برخی مواد غذایی مانند نان، شکر، نمک، روغن و نوشابه در ایران بیش‌تراز سرانه مصرف جهانی است. با توجه به آمارهای جهانی سرانه مصرف سالیانه نمک در ایران حدود ۶ کیلوگرم است، درحالی که در جهان تنها ۳ کیلوگرم درسال نمک مصرف می‌کنند و این نشان می‌دهد که در ایران ۲ برابر میانگین جهانی نمک استفاده می‌شود.
میزان استفاده از نمک طبق استاندار جهانی برای هر فرد در روز بین چهار تا پنج گرم است اما در ایران هرفرد به طور متوسط در روز حدود ۱۰ تا ۱۶ گرم نمک مصرف می‌کند.
تحقیقات حاکی از آن است که ایرانیان در استفاده از گندم جز پرمصرف‌ترین مردم جهان هستند و باتوجه به اینکه ۶ برابر میانگین جهانی نان مصرف می‌کنند، بالاترین سرانه مصرف نان در جهان را نصیب خود کرده‌اند.
سرانه مصرف شکر نیز با توجه به سرانه مصرف جهانی که تنها ۵ کیلوگرم است طبق آمارهای جهانی در ایران به رقم ۳۰ کیلوگرم می‌رسد که بسیار نگران کننده است.
جالب است بدانید طبق گفته کارشناسان ایران در مصرف نوشابه گازدار نیز رتبه نخست را در جهان دارد، درحالی که سرانه مصرف سالیانه نوشابه در جهان تنها ده لیتر است ایرانیان ۴۲ لیتر نوشابه در سال مصرف می‌کنند. در ایران سالیانه ۲ میلیاردو ۹۰۰ میلیون تومان هزینه صرف خرید نوشابه‌های گازدار می‌شود که از نظر کارشناسان تغذیه بسیار نگران کننده است.
کساییان در خصوص مصرف نان و برنج معتقد است که این مواد نباید بطور کلی از وعده های غذایی حذف شود، زیرا موجب ریزش موی افراد می شود. اما حذف آرد سفید که مقاومت سلولی را در برابر انسولین بالا می برد و همچنین شیرین کننده هایی نظیر قند، پولکی و نبات از اهمیت زیادی برخوردار است.
مردم ایران ۷ برابر اروپایی‌ها برنج می‌خورند
جدیدترین آمار ارائه شده از سوی سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی نشان می دهد ایرانی ها جزو پرمصرف ترین های گندم و برنج در جهان هستند به طوری که سرانه مصرف گندم در ایران ۲/۵ برابر متوسط سرانه مصرف این محصول در جهان است.
هر ایرانی در سال گذشته ۱۶۷/۶ کیلوگرم گندم مصرف کرده است در حالی که سرانه مصرف گندم در جهان طی این سال ۶۷/۱ کیلوگرم بوده است.
مصرف گندم در ایران همچنین حدود ۲/۵ برابر کشورهای در حال توسعه و بیشتر از کشورهای توسعه یافته بوده است. متوسط سرانه مصرف گندم در کشورهای درحال توسعه ۶۰ کیلوگرم در سال و این رقم برای کشورهای توسعه یافته ۹۶/۵ کیلوگرم اعلام شده است.
آمار مصرف برنج در جهان نیز نشان می دهد ایرانی ها ۷ برابر اروپایی ها برنج مصرف می کنند. سرانه مصرف برنج در ایران ۳۶/۶ کیلوگرم در سال است در حالی که مردم اتحادیه اروپا هر سال فقط ۵/۳ کیلوگرم برنج مصرف می کنند.
متوسط مصرف برنج در دنیا ۵۷/۲ کیلوگرم است که البته بیشتر از ایران است. این رقم در کشورهای درحال توسعه ۶۸/۱ کیلوگرم و در کشورهای توسعه یافته ۱۲/۴ کیلوگرم در سال است.
سرانه مصرف برنج در برخی کشورهای دیگر به کیلوگرم در سال عبارت از چین ۷۵/۸، هند ۷۳/۲، ژاپن ۵۷/۷، مصر ۴۱/۵، مکزیک ۶/۲، آمریکا ۱۱/۲، روسیه ۵ است.
ایرانیان یک چهارم میانگین جهانی میوه و سبزیجات مصرف می‌کنند
این در حالی است که با توجه به اهمیت استفاده از میوه و سبزیجات که برای سلامتی بدن مفید و ضروری است، ایرانیان یک چهارم میانگین جهانی میوه و سبزیجات مصرف می‌کنند که با توجه به اینکه ایران رتبه اول تا دهم را درتولید ۱۵ محصول اصلی باغی دارد این آمار نگران کننده است.
آمارها نشان می دهند که مصرف مواد کالری زا و مضر در کشورمان با افراط روبه‌رو است که عمده‌ترین دلیل ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، فشار خون بالا، دیابت و مشکلاتی چون اضافه‌وزن است و در کنار آن مصرف مواد غذایی مفید مانند سبزیجات، ماهی، لبنیات که برای سلامتی لازم و ضروری است بسیار کم است.
طبق گفته کارشناسان فرهنگ سازی در زمینه ایجاد برنامه غذایی مفید و جامع و بالابردن دانش افراد در این زمینه به رشد و ارتقا سلامت جامعه کمک شایانی می‌کند و همچنین هزینه های درمان بیماری‌های ناشی از الگوی غلط استفاده از مواد غذایی را به حداقل خواهد رساند.
این در حالی است که سرانه مصرف سالیانه سویا، تخم‌مرغ و ماهی که به عنوان منبع پروتئین برای بدن مفید و ضروری است در بین ایرانیان بسیار پایین است. ایرانیان یک بیستم میانگین جهانی از سویا استفاده می‌کنند و یک سوم میانگین جهانی مصرف تخم مرغ و ماهی را به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین اصلاح الگوی تغذیه در میان ایرانیان جهت حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری ها از اهمیت بسیاری برخوردار است.
عادت درست غذایی به معنای کم خوری نیست
کساییان با بیان اینکه عادت درست غذایی به معنای کم خوری نیست، بلکه صحیح خوردن است، بر این نکته تاکید کرد که عادت غذایی افراد باید شامل ۳ وعده غذای اصلی و ۳ میان وعده شامل آجیل جات، میوه و سبزی باشد.