التفات – خطاب شاعرانه

التفات – خطاب شاعرانه
apostrophe
التفات در لغت به معنی از گوشه چشم نگاه کردن و واپس نگریستن است و در اصطلاح ادب صناعتی است که به موجب آن شاعر یا نویسنده در اثنای بیان مطلب، از غیبت به خطاب توجه کند یا از خطاب به غیبت متوجه شود.
نمونه التفات از غیبت به خطاب
مه است این یا ملک یا آدمیزاد
توئی یا آفتاب عالم افروز

واز خطاب به غیبت :
داد ساقی ساغری دوشم ز صهبای وصول
شستی ای ساقی مرا از لوح دل نقش فضول
چنانچه خطاب متوجه الهه یا نیروی مددکار دیگری باشد که شاعر از او در سرودن شعر خود مدد می جوید آن را استمداد گویند.
فرهنگ اصطلاحات ادبی سیما داد
التفات در اصطلاح بدیع ، آن است که جهت سخن در اثنای آن تغیر کند و یکی از عناصر خطاب و غیبت و تکلم ، به عنصری دیگر درآید . بنابراین با توجه به این سه عنصر ، التفات به انواع زیر تقسیم می شود:

۱-التفات از غایب به مخاطب . مانند بیت زیر :

مه است این یا فلک یا آدمیزاد؟

تویی یا آفتاب عالم افروز؟

۲-التفات از غایب به متکلم . مانند بیت زیر:

چون جامه ها به وقت مصیبت سیه کنند

من موی از مصیبت پیری کنم سیاه

۳-التفات از متکلم به مخاطب . مانند بیت زیر:

ما را جگر به تیر فراق تو خسته شد

ای صبر ! بر فراق بتان سخت جوشنی

۴-التفات از متکلم به غایب . مانند بیت زیر:

گر یک نفس فراق تو اندیشه کردمی

گشتی ز بیم هجر ، دل و جان من فگار

۵-التفات از مخاطب به متکلم . مانند بیت:

کاش من از تو برستمی به سلامت

ای فسوسا ! کجا توانم رستن؟

۶-التفات از مخاطب به غایب . مانند بیت زیر:

فدای جان تو گر جان من طمع داری

غلام حلقه به گوش آن کند که فرمایند

نوع دیگر التفات ، عوض کردن جهت کلام یا آوردن جمله ای متناسب با سیاق کلام در دعا یا تمثیل یا تاکید است ،جمله ای که در واقع متمم جمله های پیشین باشد:

۱-التفات در دعا.مانند بیت زیر:

هست امیدم که خاک پای تو باشم

بار خدایا ! بدین امید رسانم

۲-التفات در تمثیل . مانند بیت زیر:

سعدیا ! نامت بهرندی در جهان افسانه شد

از چه می ترسی دگر ؟ بعد از سیاهی رنگ نیست

۳-التفات در تاکید . مانند بیت زیر:

زمانه پندی آزادوار داد مرا

زمانه را چو نکو بنگری ، همه چند است