ایقاع چیست ؟ ایقاع در شعر و ادبیات فارسی و عربی

ایقاع چیست ؟ ایقاع در شعر و ادبیات فارسی و عربی

ایقاع – ضربآهنگ – ریتم
rhythm
در لغت هماهنگ ساختن آوازهاست و در اصطلاح زبان، ترتیب پی در پی بخش ها یا هجاهای بلند و کوتاه، یا ضعیف و قوی در یک مصراع و سطر از شعر یا نثر است. در شعر، ایقاع حاصل تکرار و ترتیب منظم الگوهای وزنی است اما در نثر و شعر آزاد ترتیب طبیعی سخن و روال معمول نحو، ضربآهنگ را شکل می دهد.
نویسندگان دقیق برای انتقال حالات عاطفی و القاء مضامین خود به ضرب آهنگ و ایقاع سخن توجه خاصی دارند.برای مثال ضربآهنگ تند در چملات داستان می تواند بیانگر تحرک، بیقراری، هیجان و ناآرامی باشد، حال آنکه ضرباهنگ آهسته، آرامش، سکون و متانت را القاء می نماید.
ایقاع در شعر یا نثر یکی از ویژگی های سبکی به شمار می آید.
در انگلیسی ایقاع طبیعی سخن که حاصل فراز و فرود سا بلندی و کوتاهی طبیعی هجاهاست و نیز ضرباهنگ کلی جملات را (cadence) می نامند.
ایقاع در اصطلاح ادبی،ترتیب متوالی هجاهای بلند و کوتاه است.ایقاع ابزاری نظم آفرین و حاصل تکرار در ترتیب الگوی وزن است.کاربرد دقیق و آگاهانه ی ایقاع می تواند در بیان مقصود و ایجاد فضای مناسب تر برای فهم کلام موثر افتد.

تنها به کاربردن وزنی خاص،سبب ایجاد فضای عاطفی مناسب با شعر نمی شود.برای نمونه در شاهنامه با وجود کاربرد یک وزن واحد،لحظه ی توصیف پیکار پهلوانان،لحظه های سرور و پیروزی و در عین حال لحظه های مرگ غم انگیز آنان،به شیوه ای استادانه،فضایی مناسب با مضمون شعر ایجاد شده است.همچنین به کاربردن ریتم تند یا کند در یک متن منثور(داستان،نمایشنامه یا مقاله)می تواند در ایجاد فضای مناسب برای درک بهتر مفهوم،موثر باشد.

ضرب‌آهنگ یا ریتم (به فرانسوی: Rythme) به معنی توالی ضربه‌های آهنگ که برای موزون کردن نوای موسیقی به کار می‌رود.[۱] به عبارت دیگر تکرار پی‌درپی یک حرکت پایدار در زمان مشخص را در موسیقی وزن یا ریتم گویند.
ریتم‌ها
ریتم و حالت‌های مختلف آن در تمام عناصر طبیعی و اتفاقات و انرژی‌های آزادشده در محیط پیرامون و نیز حتی در مفاهیم و تصورات ذهنی نفوذ دارد. به عبارت دیگر ریتم از اجزاء پراهمیت subjective و objective است. هرچیزی که وجود دارد از ریتمی درونی تشکیل شده و همچنین در روند تکامل درگیر ریتم‌های خارجی و بیرونی نیز می‌گردد و در نهایت مجموعه‌های منظم بزرگتری را شکل می‌دهند. این ریتم‌ها از انرژی‌هایی برخوردار هستند که در صورت همخوانی با ریتم‌های پیرامون در یکدیگر تافته شده و انرژی‌های همسوی بزرگتری را آزاد می‌کنند و نیز اگر با یکدیگر همسویی و همخوانی نداشته باشند درصورت مواجهه قطعاً به یکدیگر آسیب می‌زنند و در روند حرکت یکدیگر اختلالاتی ایجاد می‌کنند. گردش زمین به دور خود و خورشید، فصول مختلف سال، باروری گیاهان و درختان، و ضربان قلب، از شناخته شده‌ترین ریتم‌های منظم طبیعت هستند. زندگی روزمره و مسائل مرتبط و حتی زمینه‌های مختلف فعالیت بشری نیز شامل ریتم‌هایی منظم، متناوب و تکاملی هستند.