گرته برداری در زبان فارسی

گرته برداری در زبان فارسی 
مهدی افشار،مترجم در گفتگو با حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در خصوص گرته برداری گفت: گاهی گرته برداری از زبان های دیگر اجتناب ناپذیر است و نمی توانی معادلی برای کلمه خارجی پیدا کنی.برای مثال کلمه پارک سوار گرته برداری از زبان های دیگر است.در بیشتر موارد می توان معادلی برای کلمه های خارجی پیدا کرد و معادل آن ها در زبان فارسی وجود دارد.

او افزود: اگر به دلیل ضعف مترجم در زبان فارسی از زبان خارجی گرته برداری نکینم گرته برداری کارخوبی است و سبب می شود به وسیله آن با فرهنگ دیگری آشنا شویم.اگر ما توان ادب فارسی را افزایش دهیم واژه مناسب درزبان فارسی در برابر یک کلمه خارجی پیدا کنیم نیاز کمتری به گرته برداری پیدا می کنیم.البته تعداد واژه هایی که معادلی برای آن وجود نداشته باشد،بسیار کمیاب است.اگر دانش زبان فارسی داشته باشیم در اغلب موارد گرته برداری ضرورتی ندارد.گاه در مواردی پیش می آید که از این روش استفاده کنیم.

این مترجم با تاکید براینکه نتوانستیم بر غنای زبان فارسی بیفزایم اظهار داشت: وام گیری واژه از زبان دیگر و گرته برداری کار بدی نیست به افزایش دانش زبانی ما،واژگان و ترکیبات در زبان فارسی کمک می کند.آن زمانی گرته برداری ضرورت پیدا می کند که نتوانیم معادلی برای کلمه خارجی در زبان فارسی پیدا کنیم.برای مثال یک پدیده نو مانند کامپیوتر به کشور ما وارد شد ما نتوانستیم کلمه « رایانه » را جایگزین آن کنیم.در موارد بسیاری ناگزیر هستید گرته برداری کنید اگر بخواهید عین واژه را در زبان فارسی به کارببرید گرته برداری می کنید برای مثال کلمه « جایگزین سازی » معادل کلمه « لی آپ » قرار گرفت

افشار ادامه داد: گاهی گرته برداری از یک زبان دیگر کمک می کند مفهوم کلمه را به درستی به زبان فارسی منتقل کنید.در قدیم هنگام ترجمه « ضرب زیدا عمرا ضربتها » که جمله ای در زبان عربی است،می گفتند « عمر زید را زد چه زدنی » این هم نوعی گرته برداری از زبان خارجی است و این کار در زبان فارسی سابقه دارد.در گذشته از زبان عربی به فارسی ترجمه می شد اما امروزه با توجه به امکانات زبان فارسی می توانیم کمتر از گرته برداری استفاده کنیم هرچند استفاده از این کارکرد زبانی استفاده کرد.

[box type=”info” align=”” class=”” width=””]گَرته‌برداری نوعی وامگیری زبانی است که در آن، صورت ترکیبی یا اصطلاحات زبان دیگری، تجزیه می‌شود و برای هر یک از کلمه‌های آن اصطلاح، یک معادل قرار داده می‌شود و عبارت به زبان وام‌گیرنده ترجمه می‌شود. برای مثال، زمانی که «سیب‌زمینی» وارد ایران شد، واژه‌ای برای نامیدن آن وجود نداشت و برای نامیدن آن اصطلاح فرانسوی «Pomme de terre» را به‌صورت واژه‌های تشکیل‌دهندهٔ آن («سیب» و «زمین») تجزیه کردند و ترکیب «سیب‌زمینی» را به‌جای آن قرار دادند. گَرته‌برداری بسیار پنهان‌تر و پیچیده‌تر از وام‌واژه (گرفتن عین کلمات از زبان بیگانه، مانند: کامپیوتر، تلفن، شوفاژ و غیره) است و کمتر مورد توجه ادیبان و حتی زبان‌شناسان قرار گرفته‌است. در گرته‌برداری، برخلاف وام‌واژه‌ها، عین کلمه را از زبان بیگانه نمی‌گیرند، بلکه اصطلاح یا عبارت بیگانه‌ای را اخذ می‌کنند و هر کلمه از آن اصطلاح را به زبان خودی ترجمه می‌کنند و بدین‌ترتیب، آن عبارت بیگانه را با استفاده از واژه‌های خودی به‌کار می‌برند. در زبان فارسی، بسیاری از واژه‌ها و اصطلاح‌هایی که به امور و چیزهای جدید و معاصر مربوط هستند و پیش‌تر در زبان فارسی وجود نداشته‌اند، گرته‌برداری از زبان‌های اروپایی (به‌ویژه انگلیسی) هستند؛ مانند: آسمان‌خراش، بادام‌زمینی، راه‌آهن و غیره. البته گرته‌برداری محدود به واژه‌ها و اصطلاحات نیست، بلکه حیطهٔ وسیع‌تری دارد و به ترجمه، معناکردن، جمله‌سازی، نحوهٔ نگارش، و نحو نیز کشیده می‌شود. مانند آنکه در فارسی گفته می‌شود: «فناوری‌های نو می‌رود که چهرهٔ زمین را به‌کلی دگرگون کند.» این نوع نگارش (می‌رود که…) گرته‌برداری نحوی از زبان‌های غربی است، که در این مثال باید گفته شود: «فناوری‌های نو نزدیک است که…».[/box]
گرته برداری به انگلیسی: Calque
گرته برداری به عربی : الاقتراض اللغوی