چالش های ترجمۀ شعر از عربی به فارسی (با بررسی اشعاری از نزار قبانی، بدر شاکر السیاب ونازک الملائکه)
برای دانلود فایل کامل مقاله اینجا کلیک کنید
نویسنده
عبدالعلی آل بویه لنگرودی
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
چکیده
ترجمۀ شعر، یکی از مهمترین مباحث در مطالعات ترجمه محسوب میشود، و همواره مورد توجه و اهتمام صاحبنظران بوده و هست. آمیختگی زبان شعر با احساس شاعر، و بهرهمندی آن از ابهام و پیچیدگی و وجود عناصری نظیر موسیقی، عاطفه و خیال، شعر را در مرتبۀ بالاتری از نثر قرار میدهد. و به همان میزان بر اهمیت ترجمۀ آن میافزاید. مترجمِ شعر باید نسبت به مترجمان دیگر متون از آزادی بیشتری برخوردار باشد. ترجمۀ موفق و زیبای شعر در واقع نوعی باز آفرینی است که در ترجمههای منظوم بیشتر خود را نشان میدهد. مترجم شعر علاوه بر بهرهمندی از سایر ویژگیهای یک مترجمِ ادبی باید با زبان شعر معاصر و ویژگیهای آن ازجمله بافتار و فضای حاکم برمتن، کاربرد زبان نماد، توجه به عنصر تکرار، موسیقی درونی شعر، کاربردهای اسم خاص آشنا باشد. هدف از این مقاله تبیین دشواریها و پیچیدگیهای ترجمۀ شعر بهویژه شعر معاصرِ عربی از دو منظر نظری و کاربردی است. در مبحث نظری از عناصر ترجمهپذیر و ترجمهناپذیر شعر سخن به میان میآید و به اهمیتِ لفظ، معنا، موسیقی ، عاطفه و خیال پرداخته میشود. و دشواریهای ترجمۀ آن مورد بررسی قرار میگیرد. درمبحث کاربردی با ذکر نمونههایی از اشعار شاعران عرب نظیر نزار قبانی، بدر شاکر السیاب ونازک الملائکه مهمترین چالشهای پیش روی مترجم شعر معاصر بررسی میگردد. روشِ پژوهش توصیفی – تحلیلی و روش جمعآوری دادهها کتابخانهای است.
کلیدواژه ها
ترجمۀ شعر؛ لفظ؛ معنا؛ موسیقی؛ نزار قبانی؛ سیاب؛ نازک الملائکه
ترجمه پذیری عبارت است از قابلیت انتقال یک معنی از زبانی به زبان دیگر بدون آنکه تغییری اساسی در آن صورت گیرد، و لذا ترجمه ناپذیری هم وقتی مطرح می شود که معنائی بدون تغییر مهم قابل انتقال به زبان دیگری نباشد . شعر فارسی از ویژگی های زبان شناختی و از محسنات ادبی فارسی برخوردار است که اغلب انها گرچه قابل فهمند ولی قابل ترجمه نیستند . این ظرافت ها و زیبائی های ادبی مانند وزن ، قافیه ، شیوائی ، رسائی وخوش آهنگی اغلب غیرقابل انتزاع از صورت متن اصلی هستند و لذا بدون تغییر اساسی قابلیت انتقال به زبان دیگری را ندارند. هیچیک از ترجمه های انگلیسی اشعا ر کلاسیک فارسی هرچه دقیق و استادانه هم که باشد مطابقت کامل با متن اصلی ندارد در هر ترجمه ای جنبه هائی از ماهیت شعر و محسنات ادبی آن دگرگون شده و یا بکلی ازبین رفته است ، ولذا آن لذت دل انگیزو آن احساس خوش آیند و شورانگیزکه ازخواندن متن اصلی می تواند به دست آید با خواندن هیچ ترجمه ای حاصل نمی گردد . هدف این مقاله بررسی محدود ترجمه پذیری در شعر فارسی است . دراین راستا روشهای مختلف ترجمه شعر با هم مقایسه می شوند تامحسنات و معایب آنها مورد ارزیابی قرارگیرد و میزان کارائی هریک درترجمه شعر فارسی مشخص گردد.