بررسی تطبیقی خرد در “شاهنامه” و “الأدب الصغیر و الأدب الکبیر”

بررسی تطبیقی خرد در “شاهنامه” و “الأدب الصغیر و الأدب الکبیر”
دانلود فایل اصلی مقاله از اینجا
نویسندگان
حسین تک تبار فیروزجایی ۱ ؛ علی شمس الهی۲
۱دانشگاه قم
۲دانشجو
چکیده
بررسی تطبیقی خرد در «شاهنامه» و «الأدب‌الصغیر ‌و الأدب‌الکبیر»
حسین تک‌تبار فیروزجائی*
علی شمس‌اللهی
چکیده
حکیمان ایران باستان به اندرزهای اخلاقی و مضامینی چون خوش‌اخلاقی، سیاست، زهد، دوستی و بخصوص خرد و‌خردورزی گرایش شدیدی داشتهاند. این اندرزها و مضامین از راه ترجمۀ متونِ پهلوی به عربی به ادبیات عرب راه‌یافت و استقبال مردمان عرب از فرهنگ ایران زمین را درپی‌داشت که اعتراف محققان و اندیشمندان عرب به تأثیر فرهنگِ ایرانیان، گواه بر‌این مطلب می‌باشد. عنصر خرد بعنوان یک اندیشه ایرانی و بعنوان یکی از عناصر پیشبرد حیات بشریت به اوج قله‌تعالی و انسانیت، در آثار ادیبان مختلف سرتاسر جهان نمودی بس آشکار ‌دارد. از نمونۀ این آثار کتابِ «الأدب‌الصغیر ‌و الأدب الکبیرِ» ابن‌مقفع و کتابِ «شاهنامۀ» حکیم ‌ابوالقاسم‌ فردوسی است که مضامینِ خردی همچون عناصری پویا در هر دو اثر به‌چشم می‌خورد. مشابهتِ مضمون‌» خرد و خردورزی» در این دو اثر بیانگرِ مشترک بودنِ منابعِ مورد استفاده نویسندگان و سیراب شدن از سرچشمه‌هایِ خرد ناب حکیمان ایران باستان است. نگارندگانِ این مقاله برآنند تا با بررسی تطبیقی عناصر مشترکِ خردی در آثار مذکور و بیان شباهت‌هایِ مضمونی واژه خرد، اثبات نمایند که ابن‌مقفع و فردوسی در تألیف اثرشان از منبعی واحد بهره جسته‌اند.
واژه‌های کلیدی: خرد، ابن‌مقفع، فردوسی، شاهنامه، الأدب‌الصغیر ‌و ‌الأدب‌الکبیر
کلیدواژگان
واژگان کلیدی: خرد؛ ابن مقفع؛ فردوسی؛ شاهنامه؛ الأدب الصغیر و الأدب الکبیر

روزبه پور دادویه معروف به ابومحمد عبدالله ابن مقفع (زادهٔ ۱۰۴ در فیروزآباد – درگذشتهٔ ۱۴۲ هجری قمری در بغداد) نویسنده و مترجم ایرانی و ساکن بصره بود. او با کنیهٔ «أبی محمد» نیز شناخته می‌شد. ابن مقفع از برجسته‌ترین نمایندگان تفکر علمی در قرن دوم هجری است.[۲]

روزبه کتاب‌های زیادی از پارسی میانه به عربی برگرداند. از میان کتابهایی که روزبه ترجمه کرد می‌توان از کلیله و دمنه، تاجنامه انوشیروان، آیین‌نامه، سخنوری بزرگ (الأدب الکبیر) و سخنوری خُرد (الأدب الصغیر) نام برد.

ثار و فعالیت‌ها

روزبه کتاب‌های زیادی از پارسی میانه به عربی برگرداند. از میان کتابهایی که روزبه ترجمه کرد می‌توان از کلیله و دمنه، تاجنامه انوشیروان، آیین‌نامه، سخنوری بزرگ (الأدب الکبیر) و سخنوری خُرد (الأدب الصغیر) نام برد. نثر عربی ابن مقفع بسیار شیوا بوده و نثر وی سرمشق سخندانان و نویسندگان عربی‌نوِیس و عربی زبان بوده‌است. ترجمه‌های او از بهترین آثار ادبی و اخلاقی زبان عربی شمرده می‌شوند.

روزبه نخستین کسی است که رسماً آثاری به نثر عربی نوشت[نیازمند منبع]. آثار وی در بعضی دانشگاه‌های جهان، از جمله دانشگاه‌های کشورهای عرب مانند دانشگاه قاهره، به عنوان نمونه‌های خوب و شیوایی از نثر عربی بررسی می‌شوند. آثار وی عبارتند از:

کلیله و دمنه
الأدب الکبیر
الأدب الصغیر و المنطق
سیرالملوک (ترجمه عربی خداینامه)
نامهٔ تنسر
عجائب سجستان (ترجمهٔ ریکیهای سگستان) که عمدتاً از فارسی میانه به عربی ترجمه کرده‌است.
الدرة الثمینة والجوهرة المکنونة
مزدک
باری ترمینیاس
أنالوطیقا ـ تحلیل القیاس

آیین‌نامه- فی عادات الفرس

التاج ـ فی سیرة أنو شروان
أیساغوجی ـ المدخل
میلیة سامی ووشتاتی حسام وعمرانی نوفل
رسالة الصحابة