رشته عربی و تجارت با کشورهای عربی

رشته عربی و تجارت با کشورهای عربی : نقش دانش آموختگان رشته عربی در توسعه تجارت الکترونیک با کشورهای عربی

(کشور عراق به عنوان نمونه)
دکتر حبیب کشاورز
استادیار دانشگاه گروه زبان و ادبیات عربی سمنان*

چکیده
همراه با توسعه اینترنت، تجارت الکترونیک به یک ضرورت در جامعه امروزی تبدیل شده است. تجارت الکترونیک توانسته پا را از مرزها فراتر نهاده و رنگ بین المللی به خود بگیرد. با استفاده از ظرفیت‌های تجارت الکترونیک می توان با معرفی محصولات و خدمات کشور به مردم دیگر کشورها، سهم زیادی در توسعه صادرات غیر نفتی و در کنار آن ایجاد اشتغال برای جوانان این مرز و بوم داشت. با توجه به موقعیت ایران، کشورهای عربی از جمله عراق می تواند یکی از مهم‌ترین مقاصد صادرات کالاها و خدمات ایرانی باشد. دانش آموختگان رشته زبان و ادبیات عربی نیز از آنجا که به یک زبان بین المللی تسلط دارند می توانند از ظرفیت‌های این بخش جهت اشتغال و انجام کارهای اقتصادی استفاده کنند و علاوه بر آن به توسعه صادرات غیر نفتی به کشورهای عربی کمک کنند. در بین کشورهای عربی؛ عراق یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری ایران محسوب می شود و به دلیل وجود فرهنگ و دین مشترک این کشور ظرفیت‌های بالایی برای توسعه تجارت الکترونیک دارد. حجم مبادلات تجاری بین ایران و عراق هم اکنون نزدیک به شش میلیارد دلار در سال است که در صورت ورود دانش آموختگان رشته عربی به عرصه تجارت الکترونیک می توان مبادلات تجاری بین دو کشور را به مقدار قابل توجهی افزایش داد.

کلمات کلیدی: تجارت الکترونیک، کشورهای عربی، عراق، رشته عربی ، صادرات

مجموعه سوالات طبقه بندی شده صرف و نحو عربی

بیان مسأله:
موقعیت ایران به لحاظ مکانی و فرهنگی به شکلی است که می تواند به بازارهای کشورهای عربی به ویژه عراق به عنوان یکی از بازارهای هدف برای صادرات کالا فکر کند. از آنجا که عصر امروز عصر اینترنت و وسایل ارتباط جمعی است یکی از روش های توسعه صادرات استفاده از ظرفیت های تجارت الکترونیک است. برای حضور در بازارهای کشورهای عربی و به ویژه عراق نیازمند کسانی هستیم که به زبان عربی تسلط داشته باشند و بتوانند وارد این حوزه شوند. این مسأله موقعیت بسیار مناسبی برای دانش آموختگان رشته عربی فراهم می کند تا بتوانند علاوه بر اشتغال در این زمینه، موجبات توسعه اقتصادی کشور را فراهم کنند. در این مقاله سعی شده است راه های ورود دانش آموختگان رشته عربی به عرصه تجارت الکترونیک با کشورهای عربی از جمله عراق مورد بررسی قرار گیرد.
پژوهش های پیشین
هر چند مبادلات تجاری بین ایران و عراق از دیرباز وجود داشته و اکنون نیز وضعیت خوبی دارد اما متاسفانه پژوهش های زیادی در این باره صورت نگرفته است. با این وجود چند کتاب و مقاله در این زمینه به رشته تحریر درآمده که در اینجا به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد.
۱-    روابط اقتصادی ایران و عراق چشم اندازها و فرصت ها نوشته عادل قربانی این کتاب که توسط موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد در سال ۱۳۸۷هجری شمسی منتشر شده اطلاعات بسیار خوبی به  مخاطب ارائه می‌کند اما هیچ اشاره ای به ظرفیت های دانش آموختگان رشته عربی در توسعه صادرات به کشور عراق نکرده است.
۲-    کتابچه ای با عنوان (راهنمای تجارت با کشور عراق) که توسط سازمان توسعه تجارت در سال ۱۳۸۲ هجری شمسی منتشر شده است. در این کتاب نام مؤلف ذکر نشده است. این کتاب اطلاعات خوبی را در اختیار مخاطب قرار می دهد اما در آن هیچ پژوهشی صورت نگرفته است بلکه فقط یک سری آمار و جداول در مورد تجارت بین ایران و عراق ذکر شده است.
سؤالات اصلی تحقیق:
–    آیا امکان اشتغال دانش آموختگان عربی در بخش تجارت الکترونیک با کشورهای عربی از جمله عراق وجود دارد؟
–    برای ورود دانش آموختگان رشته عربی به عرصه تجارت الکترونیک با کشورهای عربی از جمله عراق چه باید کرد؟
–    آیا در ایران و عراق زیرساخت های توسعه تجارت الکترونیک وجود دارد؟
فرضیه ها:
–    بخش تجارت الکترونیک با عراق یکی از بخش های مهم اشتغال زایی برای دانش آموختگان رشته عربی است و امکان فعالیت تعداد زیادی از دانش آموختگان این رشته در این بخش وجود دارد.
–    برای فراهم کردن زمینه حضور دانش آموختگان این رشته در بخش تجارت الکترونیک با کشورهای عربی باید ابتدا اقدام به شناخت ظرفیت ها در این بخش نمود و سپس زمینه را برای حضور دانش آموختگان این رشته فراهم کرد
–    با توجه به توسعه روزافزون اینترنت و دیگر وسایل ارتباطی و دسترسی آسان ایرانیان و عراقی ها، این بخش ظرفیت های بالقوه زیادی برای اجاد اشتغال برای دانش آموختگان رشته عربی دارد.
در عصر فنی امروز تقریبا کسی روی زمین نیست که به قابلیت های بازار جدید تجارت الکترونیک پی نبرده باشد. جهانی که در آن زندگی می کنیم، توسعه فنی پویایی را تجربه می‌کند. ابزارهای ارتباطی سنتی ارتباطات و محاسبات در هم آمیخته شده اند . فناوری های ارتباطاتی مثل تلفن، فاکس، تلوزیون، سی دی های صوتی و تصویری و رایانه ها تغییرات عظیمی در روش ارتباطات شخصی به وجود آورده اند. آنها حتی سازماندهی پیشرفت، تولید و بازاریابی کالا و خدمات را دگرگون کرده اند. (معصوم بالله، ۱۳۹۱: ۸۹)
تبلیغات نقشی مهم در جلب تمایل به خرید در مشتری ایفا می کند. فروشندگان به کار رقبا وقوف پیدا می کنند و می توانند در تعیین هزینه بهتر تصمیم گیری کنند. خریداران نیز موارد را با یکدیگر مقایسه می کنند و بعد خرید را انجام می دهند. تبلیغات یکی از برنامه های اصلی تجارت اینترنتی است این کار بر روی وب سایت های گزینش شده ای مثل AOL یا دکه های اطلاعاتی و گروه اخبار انجام می شود. (همان: ۱۰۳)
تجارت الکترونیک از مهم ترین دستاوردهای قرن بیستم و بیست و یکم محسوب می شود چرا که استفاده از شبکه اینترنت در معاملات فرایند انتخاب و خرید را برای مشتری آسان می کند که با روش های سنتی متفاوت است، علاوه بر این فرصت بزرگی برای شرکت ها فراهم می کند تا کارهای خود را توسعه دهد. (توفیق نجم، ۲۰۰۹: ۱۳۸)
امروزه تجارت الکترونیک یک انقلاب در حال تحول در امر خرید و فروش مردم می باشد و منافع زیادی را از سرمایه گذاری و تحقیقات در حوزه تجارت الکترونیک عاید اقشار مختلف جامعه و به ویژه بخش خصوصی کرده است. (بقائی راوری، ۱۳۸۶: ۸۵)
تعریف و پیشینه تجاری سازی:
تجارت الکترونیک تجارتی است که بر مبنای آن کلیه مبادلات بشر توسط شبکه جهانی اینترنت انجام می پذیرد بنابراین از این پس کشورها در جهت ادامه حیات اقتصادی و حتی فرهنگی و سیاسی خود نیاز به تحولی در نحوه امور تجاری خود دارا می باشند. (بیات، ۱۳۸۷: ۱۷)
استفاده از فناوری های الکترونیکی در انجام امور بازرگانی پیشینه های نسبتا طولانی دارد در حقیقت نیاز به تجارت الکترونیکی از تقاضاهای بخش های خصوصی و عمومی برای استفاده از تکنولوژی اطلاعات به منظور کسب رضایت مشتری، و هماهنگی مؤثر درون سازمانی نشأت گرفته است. (بیات، ۱۳۸۷: ۱۷)
تعریف کنسرسیوم صنعت  commerce netاز تجارت الکترونیکی ارائه می دهد می گوید:
استفاده از کامپیوترهای یک یا چند شبکه برای ایجاد و انتقال اطلاعات تجاری که بیشتر با خرید و فروش اطلاعات، کالاها و خدمات از طریق اینترنت می باشد. رسالت تجارت الکترونیکی فقط ارتباط نیست، بلکه پی ریزی و تقویت روابط تجار است. تجارت الکترونیکی انقلابی است که در حال تغییر روش های تجارت، خرید و حتی تغییر نحوه تفکر ماست. (بیات، ۱۳۸۷: ۴۱)
می توان گفت این نوع تجارت از حدود سال ۱۹۶۵ آغاز شد که مصرف کنندگان توانستند پول را از طریق ماشین های خودپرداز دریافت کرده و خریدهای خود را با کارت های اعتباری انجام دهند. پیش از توسعه تکنولوژی های مبتنی بر اینترنت در سال های آغازین دهه ۹۰، شرکت های بزرگ دست به ایجاد شبکه های کامپیوتری با ارتباطات مشخص، محدود و استاندارد شده برای مبادله اطلاعات تجاری میان یکدیگر زدند. این روش مبادله الکترونیکی داده ها نامیده شد. (همان: ۲۱)
تجارت الکترونیک به خصوص نوع اینترنتی آن باعث ایجاد تغییرات چشمگیر در شرایط رقابتی شده است و فرصتهای جدیدی برای جایگزینی کسب و کار و ایجاد مشاغل و فرصت های شغلی جدید در زمینه های مختلف ایجاد کرده است به طور کلی می توان فواید تجارت الکترونیک را در قیاس با تجارت سنتی در موارد زیر دانست:
حضور در بازار به شکل همه جا ، همه کس ، همه وقت (همان: ۲۷)
واژه تجاری سازی در زبان انگلیسی و در محافل علمی بار معنایی مثبتی ندارد یعنی هیچ وقت پیش نیامده کسی از تجاری سازی دانشگاه صحبت کند و دانشجویان و استادان برای او کف و هورا بکشند و تجاری سازی دانشگاه برای بسیاری از افراد به معنای مشارکت درکارهایی است که در دانشگاه وجهه خوبی ندارد و به دید منفی به آن نگاه می کنند. (بوک،۱۳۹۱: ۲۶)
این واکنش ها همیشه بوده و چندان عجیب نیست که دانشجویان و به خصوص دانشجویان رشته های سنتی تر (علوم انسانی)، زندگی علمی و دانشگاهی را به روش های دیگر ترجیح داده اند چون فکر می کرده اند علم بهتر از ثروت است استادان معمولا به مقاصد مدیران تجاری به دیده تردید نگاه می کنند و شک دارند به اینکه آیا معیارهای علمی برای رهبران صنعت ارزش دارد یا نه و از دیرباز نگران تاثیرات احتمالی صاحبان کسب و کار و استفاده از روش های مدیریت تجاری در اداره ی دانشگاه بوده اند. (همان: ۲۶)
برای مثال از نظر علی و تحقیقی، ممکن است اعضای هیات علمی تمام وقت هرگز اثری را به چاپ نرسانند و با این حال کارشان را از دست ندهند. پیش می آید استاد پاره وقت بدون تعهد به کار و انگیزه ی قوی بتواند خود را رسمی کند. رضایت حاصل از دست یافتن به یک ایده ی نو کشف یکی از اسرار طبیعت یا نگارش یک مقاله یا کتاب عالی، انگیزه خوبی است برای اینکه استادی همواره در تلاش باشد و موفقیت همیشه پاداش به همراه دارد پاداش هایی مثل پیشنهادهای کاری افزایش حقوق، دعوت به کنفرانس ها و نمودهای دیگر شهرت و اعتبار. (بوک،۱۳۹۱: ۲۷)
همانطور که منتقدان بسیاری هم اشاره کرده‌اند نقش تقاضای مشتری در تولید کالا، نمی تواند معیار خوبی برای انتخاب برنامه درسی مناسب و خط مشی تحقیقی درست باشد. برخی مسائل علمی ارزش بررسی کردن را دارند، به فرض ارزش تجاری نداشته باشند. (همان: ۳۵)
برای مثال ممکن است در رشته عربی، گرایش ادبیات را نتوان تجاری سازی کرد اما به این معنا نیست که باید آن را تعطیل کرد بلکه باید همچنان در آن سرمایه گذاری کرد و برای تجاری کردن به گرایش ترجمه یا آموزش زبان دقت کنیم که ظرفیت های تجاری شدن را بیش از گرایش ادبیات دارند. بنابراین اگر ما بر تجاری سازی تاکید می کنیم به این معنا نیست که به علم و تمامی رشته فقط با دید مادی نگاه کرد چرا که قوانین علم آموزی با قوانین تجارت و کسب و کار تفاوت هایی دارد.
اینترنت به عنوان فناوری عمده تسهیل کننده تجارت الکترونیکی اصول پایه ای تجارت را دچار تغییر و تحول کرده و یکی از فعالیت های تجاری اصلی که به شدت تحت تاثیر قرار گرفته بازاریابی است بازاریابی با یک بازار کاملا تعریف شده آغاز می شود و بر نیازهای مشتریان تاکید دارد. کلیه فعالیت های بازار را هماهنگ می کند و به نحوی بر مشتریان تاثیر می گذارد که با تامین رضایت مشتریان سود بیافریند. (بیات، ۱۳۸۷: ۱۲۸)
تجارت الکترونیک در ایران
در «پهنای باند اینترنت بین‌المللی» ایران با ۵/۱ مگابایت در ثانیه که بسیار کمتر از ۳۷/۲۲ مگابایت در ثانیه متوسط منطقه است، در منطقه جایگاه شانزدهم و در بین ۱۳۸ کشور جهان رتبه ۹۹ را دارد. ایران در زمینه «تعداد خطوط موجود» دارای رتبه ۲ منطقه و ۳۳ جهانی است که البته بیانگر تعداد مناسب خطوط تلفن در کشور است. «درصد خانوارهایی که کامپیوتر شخصی دارند» در ایران ۲/۳ درصد است که رتبه این کشور را در منطقه به ۱۱ و در جهان به ۶۷ رسانده است. «درصد اشتراک اینترنت پرسرعت به ازای هر ۱۰۰ نفر» در ایران ۵/۰ درصد است که رتبه ایران را در جهان ۱۰۱ و در منطقه ۱۵ قرار داده است. میزان درصد «کاربران اینترنت به ازای هر ۱۰۰ نفر» در ایران نیز ۱/۱۱ درصد است که رتبه ۱۰۱ در جهان و ۱۸ در منطقه را برای ایران ثبت کرده است.همچنین «هزینه اشتراک ماهانه برای استفاده از سرویس پهنای باند» در ایران معادل ۳/۷۷ دلار است که رتبه ایران در جهان را ۱۰۴ و در منطقه ۱۶ قرار داده است. ایران در «میزان استفاده بازرگانان از اینترنت برای برقراری ارتباط و انتقالات مالی با مشتریان خود» در منطقه رتبه ۱۷ و در دنیا رتبه ۱۱۶ را از آن خود کرده است. این در شرایطی است که «درصد کل جمعیت تحت پوشش شبکه تلفن همراه» در ایران ۹۵ درصد است که حاکی از پوشش نسبتا خوب تلفن همراه در کشور است. (چالش‌های تجارت الکترونیک در ایران، روزنامه دنیای اقتصاد – شماره ۳۱۳۶، تاریخ چاپ: ۱۳۹۲/۱۱/۲۶)
ایران در زمینه تجارت الکترونیکی کشور جوانی است و برای رسیدن به وضعیت مطلوب به زمان و هزینه بیشتری نیاز دارد بنابراین ایران از نظر پیش نیازها در تجارت الکترونیکی با کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه فاصله بسیاری دارد. راه اندازی تجارت الکترونیکی در ایران با چالش های اقتصادی، فرهنگی، فنی و حقوقی مواجه است. با این وجود اقدامات اساسی برای گسترش و ترویج تجارت الکترونیکی صورت گرفته است لازمه گسترش تجارت الکترونیکی، استفاده از تجارب سایر کشورها، سازمان های بین المللی و تعامل دستگاه های ذیربط است تا زمینه برای فعالیت بخش خصوصی، فعالان اقتصادی و مصرف کنندگان فراهم شود. (بیات، ۱۳۸۷: ۳۸۶)
راه های توسعه تجارت الکترونیک با کشور عراق
مطالعات انجام شده حاکی از آن است که ظرف چند سال آینده، ارزش کالاها و خدماتی که با استفاده از شیوه های تجارت الکترونیک در سطح بین المللی مبادله می شوند از میزان کنونی یعنی ۱۳۰ میلیارد دلار فراتر رفته و به ۶۱۰ میلیارد دلار خواهد رسید در چنین فضایی کشورهای در حال توسعه از جمله ایران ناگزیر باید افق نگرش خود را به فراتر از شیوه های سنتی گسترش دهد.
در یک آماری که اخیرا در سایت جهانی اینترنت منتشر شده است، آمار کاربران اینترنت در خاورمیانه به تفکیک کشورها آمده است.
 
(Internet Usage in the Middle East: http://www.internetworldstats.com/stats5.htm#me
۲۵/۱۰/۱۳۹۳)
همانطور که می بینیم در این آمار تعداد کاربران اینترنت در عراق از ۵۰۰/۱۲ نفر در سال ۲۰۰۰ به ۸۸۴/۹۹۷/۲ نفر در سال ۲۰۱۴ رسیده است و به طور میانگین ۹% از عراقی ها به اینترنت دسترسی دارند.
عراق کشوری است که به دلایل مختلفی نظیر همکاری های بین المللی برای بازسازی این کشور، تمایل سرمایه گذاران خارجی برای ورود در بازارهای آن رویکرد این کشور برای عضویت در سازمان تجارت جهانی و همکاری مساعد قدرت های بزرگ برای شکل گیری توسعه اقتصادی در این کشور، دورنمای مساعد و روشن اقتصادی را نشان می دهد که تنها مانع جدی این فرایند روبه رشد عدم وجود امنیت در این کشور است (قربانی، ۱۳۸۷ :۱۱۹ )
عراق هم اکنون یکی از شرکای اصلی تجاری ایران محسوب می شود. برای مثال در سال ۱۳۸۵ ۳/۶ % از صادرات ایران معادل ۱۱۴۹ میلیون دلار به کشور عراق بوده است. (قربانی، ۱۳۸۷ :۲۰۷ ) اما متاسفانه علی رغم پتانسیل های بالا، ایران  طبق آمار سال ۲۰۰۶ در میان ۲۰ کشور نخست صادر کننده به کشور عراق نیز وجود ندارد و کشورهای سوریه ، ترکیه و آمریکا رتبه های اول تا سوم صادرات به عراق را دارا هستند. (همان: ۲۱۲)
اما روند صادرات ایران به عراق بعد از سقوط صدام روبه رشد بوده است. برای مثال در سال ۲۰۰۴ ۴۷۴ میلیون دلار و در سال ۲۰۰۵ برابربا۹۱۸  میلیون دلار و در سال  ۲۰۰۶برابر با   ۱۸۰۹ ملیون دلار بوده است. (سازمان توسعه تجارت۱۳۸۷: ۹۶)
این آمار خوشبختانه در سال ۲۰۱۳ نزدیک به شش میلیاردن دلار بوده است. ( http://www.tccim.ir/ImpExpStats.aspx?mode=doit) و این مسأله نوید بخش افزایش حجم مبادلات تجاری بین ایران و عراق است که در نتیجه آن فرصت های شغلی بیشتری برای دانش آموختگان رشته زبان و ادبیات عربی فراهم خواهد آورد.
اتاق بازرگانی ایران و عراق از جمله موسساتی است که تلاش های زیادی در جهت افزایش مبادلات تجاری بین ایران و عراق می کند. برای مثال آل اسحاق رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در یکشنبه  دی ۱۳۹۳ گفت: رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق با اشاره به این که ۹۰ درصد فعالیت های تجاری ایران در عراق توسط بخش خصوصی انجام می شود از برنامه‌ریزی ایران برای اختصاص ۲۵ درصد تجارت خارجی عراق به خود خبر داد. (http://ir-iqcc.com/fa/component/content/article/15-1389-12-21-07-46-22/2824-1393-11-02-15-52-47.html)
اشتغالزایی برای دانش آموختگان رشته عربی در بخش تجارت الکترونیک با عراق
تجارت الکترونیک راه را برای کارآفرینی در ابعاد بسیار وسیع هموار کرده است و اکنون به عنوان یک ویژگی مورد تأیید زندگی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در جهان جلوه گر شده است. استفاده از تجارت الکترونیک باعث شده ارتباط تجاری بین انسان ها ساده تر شود به همین دلیل تجارت مرزها را در نوردیده است یکی از نخستین نیازهای تجارت الکترونیک بین دو کشور، توانایی برقراری ارتباط زبانی است. از آنجا که در سالهای اخیر تجارت الکترونیک بین ایران و کشورهای عربی به ویژه عراق افزایش یافته است، فارغ التحصیلان رشته عربی مخصوصا گرایش مترجمی می توانند در این عرصه به فعالیت بپردازد و با فعالیت آنها در این عرصه بخش زیادی از بیکاری در بین فارغ التحصیلان این رشته مرتفع خواهد شد.
البته برای ورود به این عرصه باید توجه داشت که فارغ التحصیل باید کاملا مسلط به زبان عربی باشد، از کامپیوتر و اینترنت و وسایل ارتباط اینترنتی اطلاع کامل داشته باشد و علاوه بر آن از حوزه تجارت و ارتباط بین الملل نیز آگاهی داشته باشد تا بتواند در این عرصه فعالیت کند.
آمار بیکاران در بین فارغ التحصیلان این رشته بسیار زیاد است و متاسفانه تعداد بسیار محدودی از این افراد می توانند شغل مورد نظر خود را بیابند و دیگر افراد به ناچار یا به شغلی های غیر مرتبط رو می آورند و یا اینکه بیکار باقی می مانند.
یک دانشجوی رشته زبان و ادبیات عربی به شرط داشتن بنیه قوی علمی و تسلط کامل به این زبان به محض فارغ التحصیل شدن و حتی در حین تحصیل می تواند کاری مناسب و مرتبط با رشته خود بیابد. برای مثال کافی است یک دانش آموخته رشته عربی به یکی از شرکت های بزرگ تجاری در ایران مراجعه کرده و به آنها پیشنهاد دهد که توانایی انجام کار در بخش فروش محصولات به کشورهای عربی را دارد و با استفاده از مزایای تجارت الکترونیک می تواند فروش محصولات و خدمات شرکت به کشورهای عربی را افزایش دهد. ممکن است برخی شرکت ها این مسأله را نپذیرند اما مطمئنا با مراجعه به شرکت های بیشتر در مدت زمان اندکی با یک شرکت به توافق می رسد.
با برآوردهای نویسنده مقاله در حال حاضر با وجود این که تجارت الکترونیک در ایران مخصوصا با کشورهای عربی نوپا محسوب می شود و فعالیت های زیادی در این زمینه صورت نگرفته است، اما ظرفیت این بخش به اندازه ای است که سالانه نزدیک به سیصد  نفر از فارغ التحصیلان این رشته می توانند در این عرصه شروع به فعالیت کنند. البته با گسترش تجارت الکترونیک در سال های آینده این عدد به مراتب بیشتر خواهد بود.
به دلیل عدم ورود دانش آموختگان رشته عربی به این عرصه متاسفانه شرکت های تجاری ایرانی به منظور ارتباط تجاری با کشورهای عربی دو راه جایگزین بر می گزینند که هر دو راه به زیان دانش آموختگان این رشته است:
•    برخی شرکت های تجاری با توجه به تسلط بیشتر به زبان انگلیسی در روابط تجاری با کشورهای عربی به جای زبان عربی از زبان انگلیسی استفاده می کنند. البته این راه ممکن است برای آنها مشکلاتی پیش بیاورد چون لزوما طرف تجاری در کشورهای عربی به زبان انگلیسی تسلط ندارد
•    برخی شرکت ها نامه های خود را به کشورهای عربی ارسال می کنند و ترجمه در آن کشورها و توسط عرب زبان هایی که به زبان فارسی تسلط دارند انجام می شود. متاسفانه در این حالت سودی که باید نصیب دانش آموختگان رشته عربی شود، نصیب عرب زبان ها می شود و در حقیقت ایجاد اشتغال برای جوانان دیگر کشورها شده است.
در طراحی سایت های معرفی کالا و خدمات ایرانی برای کشور عراق  باید نکاتی را در نظر گرفت. که در ادامه به برخی از این مسائل اشاره می شود:
باید کالاها و خدماتی در کشورعراق ارائه شود که در آن کشور خواهان دارد یا اینکه امکان صادرات آن کالا وجود دارد یا خیر.
برای مثال در ضمیمه بخشنامه شماره ۵۴ و اصلاحیه شماره ۷۰ حکومت موقت ائتلاف عراق لیست کالاهایی که صادرات آن به عراق ممنوع است مشخص گردیده است کالاهایی مانند مهمات و آهن قراضه و … که در سایت وزارت بازرگانی عراق آمده است. (قربانی، ۱۳۸۷ :۱۷۷ )
سازمان ملل در می ۲۰۰۳ بسیاری از تحریم های اعمال شده علیه عراق را لغو و اجازه داد تا کالاهای فاسد نشدنی به عراق صادر شود. (قربانی، ۱۳۸۷ :۱۸۷ )
استفاده صحیح از زبان جهت تبلیغات: شرکت های ایرانی با استفاده از دانش آموختگان زبان عربی باید نام ها و شعارهایی برای محصولات و خدمات خود انتخاب کنند که برای مخاطب عرب زبان جذاب باشد و او را به استفاده از آن کالا یا خدمات ترغیب کند. گاهی ترجمه اشتباه یک محصول ممکن است نتایج فاجعه باری به بار آورد.” برای مثال شرکت کوکاکولا شعار خود را این عبارت قرار داد : کوک به زندگی می افزاید ) که ترجمه چینی این عبارت برای صادرات به کشور چین اشتباها این گونه ترجمه شد: کوک اجداد شما را از دنیای مردگان بازمی گرداند. (ولز، ۱۳۸۸ : ۷۷۷)
زمینه های تجاری بین ایران و عراق که ظرفیت استفاده از تجارت الکترونیک را داراست بسیار زیاد است که در ادامه به چند مورد مهم آن اشاره می کنیم:
۱-    بخش عمرانی: با توجه به پیشرفت و توسعه ایران در زمینه عمرانی و از یک طرف ویرانی های ناشی از وضعیت کنونی عراق یکی از زمینه های مهم تجاری بین ایران و عراق صدور خدمات و کالاهای عمرانی است. برای مثال هم اکنون بسیاری از شرکت های ایرانی در حال ساخت و تجهیز ساختمان ها، جاده ها و بیمارستان ها هستند.
برای مثال کمبود خانه در عراق به میزان ۴/۱ میلیون واحد است و وزارت مسکن و شهرسازی عراق گفته است که بیش از یک میلیارد دلار به سرمایه گذاران عراقی جهت تاسیس پروژ های خانه سازی در کل کشور اختصاص داده است و عنوان شده که یک میلیارد دیگر نیز برای این کار نیاز دارد. (قربانی، ۱۳۸۷ :۱۴۵ )
نزدیکی ایران به عراق و دارا بودن پتانسیل مناسب ایران به دلیل تجربه بازسازی بعد از جنگ، ایران می تواند گزینه مناسبی برای جلب توجه شرکت های فعال در عراق باشد. شرکت های ایرانی علاوه بر همکاری با پیمانکاران اصلی می توانند با پیمانکاران فرعی نیز همکاری داشته باشند. (قربانی، ۱۳۸۷ :۱۹۶ )
۲-    بخش گردشگری: یکی از بخش های مهم روابط بین ایران و عراق بخش گردشگری است که ظرفیت های زیادی داشته و می تواند منجر به اشتغال زایی زیادی در بین دانش آموختگان رشته عربی شود.
طبق آمار سالانه پنج تا شش میلیون گردشگر وارد کشور می شود که اکثر این افراد از کشورهای عربی هستند. برای مثال در سایت فرارو آمده: به گفته معاون گردشگری کشور بیشترین گردشگران، از کشورهای عراق، آذربایجان، ترکیه، افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، عربستان، کویت، هند و بحرین بوده است. از کشور عراق ۷۰۵ هزار و ۴۰۱ نفر، از آذربایجان ۳۸۹ هزار و ۵۸۴ نفر، از ترکیه ۲۲۶ هزار و ۸۸۳ نفر، از افغانستان ۱۹۷ هزار و ۱۶۱ نفر، از پاکستان ۱۰۵ هزار و ۷۴۹ نفر، از ترکمنستان ۸۰۰ هزار و ۶۱۶ نفر، از عربستان ۷۹ هزار و ۲۱۹ نفر، از کویت ۴۰ هزار و ۸۴ نفر، از هند ۳۶ هزار و ۶۱۵ نفر و از بحرین نیز ۳۰ هزار و ۷۲۰ نفر وارد ایران شده‌اند. (تاریخ مراجعه: ۴/۱۱/۱۳۹۳http://fararu.com/fa/news/144764)
همانطور که می بینیم بیشترین ورود گردش گر به ایران از کشور عراق است و چهار کشور عربی در بین ده کشور نخست قرار دارند.
گردشگری بین ایران و عراق را می توان به سه نوع کلی تقسیم کرد:
أ‌)     گردشگری زیارتی : به دلیل وجود ضریح مطهر امام رضا در مشهد و عتبات عالیات در شهرهای عراق نقل و انتقال زائر از عراق به ایران و از ایران به عراق بسیار زیاد است به شکلی که حضور عراقی ها در ایران حدود ۲ میلیون نفر سالانه تخمین زده می شود و حضور ایرانی ها در عراق سالانه به ده ها میلیون نفر می رسد.
ب‌)    گردشگری سلامت: یکی از ظرفیت های بالقوه ایران گردشگری سلامت است که سالانه تعداد زیادی را از کشور عراق جذب می کند و زمینه های شغلی زیادی را به وجود آورده است. این بخش طیف گسترده ای از خدمات را در بر می گیرد از جمله مجروحین حوادث عراق که برای معالجه به ایران می آیند و کسانی که نیاز به انجام عمل های جراحی دارند و حتی افرادی که برای انجام عمل های زیبایی و کاشت مو به ایران می آیند و این به دلیل هزینه پایین این خدمات در ایران است که به گفته کارشناسان یک چهارم کشورهای همجوار است.
ت‌)    گردشگری سیاحتی: ایران با داشتن آثار باستانی و طبیعت زیبا هر ساله تعداد زیادی از گردشگران خارجی را جذب می کند که تعداد زیادی از این گردشگران از کشورهای عربی و به ویژه کشور عراق هستند.
۳-    بخش فنی و مهندسی : کشور عراق به دلیل مشکلات ناشی از اشغال و وجود تروریست ها از نظر فنی و مهندسی رشد زیادی نداشته است و در بسیاری از زمینه ها نیازمند خدمات فنی وارداتی است که شرکت های ایرانی می توانند از این ظرفیت به خوبی بهره برداری کرده و در کنار آن برای دانش آموختگان رشته عربی شغل ایجاد می شود.
برای مثال سرانه تلفن در عراق بسیار پایین است و زیر ساخت های این صنعت نیز در عراق بسیار محدود است. پیش بینی ها نشان از آن دارد که شمار کاربران خطوط ثابت در عراق با سرعت ۳۳ الی ۴۷ درصد در سال رشد یابد. (قربانی، ۱۳۸۷ :۱۶۷ )
۴-    بخش صنایع غذایی: صنایع غذایی ظرفیت بالایی برای صادرات به کشور عراق دارد و مردم ایران و عراق دین مشترک و فرهنگ و سلایق نزدیکی با ایرانیان  دارند که این مسأله باعث می شود این کشور بازار بسیار خوبی برای محصولات غذایی ایرانی باشد. صادرات صنایع غذایی به عراق هم اکنون نیز انجام می شود اما با بررسی و توجه بیشتر می توان این صادرات را به صورت چشمگیری افزایش داد.
رشد قابل توجه جمعیت عراق تقاضای آینده برای این محصولات را افزایش خواهد داد به طوری که بر اساس پیش بینی ها تا سال ۲۰۲۵ جمعیت عراق نزدیک به چهل میلیون نفر خواهد بود و شاید تا سال ۲۰۴۰ به پنجاه میلیون نفر برسد. همچنین رشد جمعیت جوان در عراق که الگوهای مصرف آنها بیشتر شبیه الگوهای جهان غرب است دورنمای صنایع غذایی را مناسب و مطلوب تصویر می کند. (قربانی، ۱۳۸۷ :۱۲۱ )
توانمندسازی دانشجویان رشته عربی جهت آمادگی آنها برای اشتغال در تجارت الکترونیک
در این مقاله به مزیت های تجارت الکترونیک جهت اشتغال فارغ التحصیلان رشته عربی و وضعیت کنونی این حوزه در ایران و عراق اشاره کردیم. اما نباید فراموش کنیم که دانشجویان رشته زبان و ادبیات عربی باید از توانایی لازم جهت ورود به این عرصه بهره مند باشند. در ادامه مباحث این مقاله پیشنهاداتی جهت بالابردن توانایی دانش آموختگان رشته عربی جهت ورود به این عرصه ارائه می شود.
۱-    با توجه به اهمیت تجارت الکترونیک و قابلیت های این حوزه در اشتغال دانش آموختگان رشته عربی، باید درس آشنایی با کامپیوتر و فضای مجازی در مواد درسی این رشته گنجانده شود.
۲-    همچنین باید تفاوت های نگارشی زبان عربی و فارسی به دانشجو گوشزد شود. برای مثال کاف و یاء در زبان عربی و فارسی متفاوت است و این تفاوت به ویژه در موتورهای جستجو خود را نشان می دهد. بنابراین روش های صحیح نگارش عربی و لزوم استفاده از کیبورد عربی هنگام تایپ عربی باید مورد تأکید قرار گیرد.
۳-    لزوم گنجاندن درسی با عنوان آشنایی با فرهنگ و تاریخ معاصر کشورهای عربی تا دانشجویان با نیازها و چگونگی ارتباط با مردم عرب زبان دیگر کشورها آشنا شوند.
۴-    باید استعداد دانشجویان رشته عربی در سالهای نخست تحصیل شناسایی شود. برای مثال دانشجویانی که استعداد و توانایی کار در حوزه تجارت الکترونیک را دارند را شناسایی کرد و به آنها آموزش های لازم را داد تا بتوانند بعد از فارغ التحصیلی در این زمینه مشغول به کار شوند.
۵-    یکی از دلایل عمده ضعف دانشجویان رشته زبان و ادبیات عربی در ایران، پراکندگی و گستردگی مطالب در دوره کارشناسی این رشته است. برای مثال دانشجوی رشته زبان و ادبیات عربی در تقریبا ۱۲۰ واحد تخصصی این رشته باید صرف و نحو، بلاغت، عروض و قافیه، ترجمه شعر عربی قدیم و جدید، ترجم نثر قدیم و جدید، نقد ادبی، تاریخ ادبیات، مکالمه، ترجمه و نگارش عربی را فراگیرد که به نظر غیر ممکن می رسد بنابراین اولین گام در تقویت دانشجویان این رشته باید جدا کردن مباحث ادبی از مباحث زبانی باشد. به این صورت که دانشجویانی که به مباحث ادبی علاقه مند هستند وارد رشته ادبیات عربی شد و دانشجویان علاقه مند به زبان عربی و کار در حوزه ترجمه وارد رشته زبان عربی شوند.
۶-    آشنا کردن دانشجویان با مفاهیم تجارت الکترونیک و مزیت های این زمینه و در صورت امکان همکاری دانشگاه با سازمان ها و مؤسساتی که در این زمینه فعالیت می کنند. و در نهایت معرفی دانشجویان توانمند به این گونه مؤسسات جهت همکاری.
۷-    کاربردی کردن دروس به ویژه دروسی مانند صرف و نحو، مکالمه و ترجمه به شکلی که دانشجو بتواند از این دروس در تکلم و ترجمه بهره ببرد

نتیجه گیری:
–    با توجه به ظرفیت های بالای دو کشور ایران و عراق با استفاده از توانایی های فارغ التحصیلان رشته زبان و ادبیات عربی می‌توان تجارت الکترونیک را توسعه داد و در نتیجه حجم مبادلات تجاری دو کشور را افزایش داد.
–    تجارت الکترونیک با کشورهای عربی یکی از عرصه های مهمی است که با توسعه آن می‌توان برای دانش آموختگان رشته عربی اشتغال‌زایی کرد.
–    باید رشته زبان و ادبیات عربی در ایران به شکلی طراحی شود که بتواند بخشی از فارغ التحصیلان این رشته را وارد عرصه تجارت الکترونیک با کشورهای عربی کند.
–    سازمان ها و ادرات مربوطه باید ظرفیت های موجود را به دانش آموختگان این رشته معرفی کنند و از توانایی های آنها در امور مربوطه بهره ببرند.
–    حجم صادرات کالا و خدمات از ایران به عراق هم اکنون تقریبا شش میلیارد دلار در سال است که با توسعه تجارت الکترونیک می توان آن را به مرز ۳۰ میلیارد دلار در سال رساند
منابع:
کتاب ها
–    بوک، درک (۱۳۹۱) تجاری سازی در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی (دانشگاه ها در بازار) ترجمه جهانگیر یداللهی فارسی چاپ اول،  تهران، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی
–    بیات، پیمان، (۱۳۸۷) تجارت الکترونیک در ایران، چاپ اول، تهران  دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفرش
–    دهشیار، حسین، (۱۳۸۲)مسائل ایران و عراق ، چاپ اول، تهران انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر
–    سازمان توسعه تجارت ایران (۱۳۸۷) ، راهنمای تجارت با کشور عراق چاپ اول  تهران، شرکت چاپ و نشر بازرگانی
–    قربانی، عادل (۱۳۸۷) روابط اقتصادی ایران و عراق چشم اندازها و فرصت ها،   چاپ اول، تهران، موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد
–    معصوم بالله ، مهد، (۱۳۸۹) تجارت الکترونیک اسلامی (رویکردی کاربردی) ترجمه سید محسن روحانی، چاپ اول، تهران، دانشگاه امام صادق  
–    ولز، ویلیام و دیگران (۱۳۸۸) تبلیغات تجاری اصول و شیوه های عمل ترجمه سینا قربانلو چاپ دوم، تهران، نشر مبلغان
مقالات
–    بقائی راوری، جواد و علیرضا مقدسی (۱۳۸۶) «ارائه یک مدل سه بعدی از چالش های پیاده سازی تجارت الکترونیک در ایران»، مجله دانش و توسعه (علمی –پژوهشی)، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد  شماره ۱۹ صص ۸۲-۱۱۳
–    البیاتی، ستار جبار خلیل (۲۰۰۹) «الأهمیه الاقتصادیه للتجاره الإلکترونیه و إمکانیه تطبیقها فی العراق»، مجله مرکز المستنصریه للدراسات العربیه والدولیه، بغداد، شماره ۲۷ صص ۲۵۵-۲۸۱
–    توفیق نجم، بان (۲۰۰۹) «دور التجاره الالکترونیه فی تفعیل أنشطه الشرکات (دراسه فی عینه من الشرکات العراقیه)«  مجله العلوم الاقتصادیه،البصره، جامعه البصره جلد ششم صص ۱۳۸-۱۷۲
–    چالش‌های تجارت الکترونیک در ایران، روزنامه دنیای اقتصاد – شماره ۳۱۳۶، تاریخ چاپ: ۱۳۹۲/۱۱/۲۶
سایت های اینترنتی
–    Internet Usage in the Middle East:                    http://www.internetworldstats.com/stats5.htm#me (04/11/1393)
–    
–    دورخیز ایران برای کسب ۲۵ درصد تجارت خارجی عراق:http://ir-iqcc.com/fa/component/content/article/15-1389-12-21-07-46-22/2824-1393-11-02-15-52-47.html(04/11/1393)
–    آمار کل واردات و صادرات به مقصد ج.ا.ایران:http://www.tccim.ir/ImpExpStats.aspx?mode=doit (04/11/1393)
–    آمار گردشگران ورودی به ایران اعلام شد :http://fararu.com/fa/news/144764  (۰۵/۱۱/۱۳۹۳)

رشته عربی و تجارت با کشورهای عربی ، عراق، رشته عربی ، صادرات، نهال سلامت ناسار