قواعد عربی دوازدهم درس اول ریاضی تجربی- لا نفی جنس

قواعد عربی دوازدهم – درس اول ریاضی تجربی- لا نفی جنس

لا از جمله حروفی است که کاربردهای متفاوتی دارد که در ادامه به آن می پردازیم.
۱-گاهی لا در جواب یک سؤال ذکر می شود و بعد از آن چیزی نمی آید
مثال :
سؤال هل أنت جائع؟ آیا تو گرسنه ای
پاسخ: نه
۲-گاهی لا بر سر فعل مضارع می آید و آن را منفی می کند
در این حالت فقط معنای فعل از حالت مثبت به منفی در می آید و هیچ تغییری در حرکت های فعل رخ نمی دهد
مثال: علی لا یذهب
علی نمی رود
فاطمه لا تذهب:
فاطمه نمی رود
۳-گاهی لا بر سر فعل مضارع می آید و معنای آن را به امر منفی (نهی) تبدیل می کند
در این حالت فعل مضارع مجزوم می شود
لاتذهب
نرو

اگر می خواهید فرق لا نفی مضارع و لا نهی را بدانید اینجا کلیک کنید

۴-گاهی لا بر سر اسم نکره می آید و معنای آن نفی کلی آن چیز است
در این حالت اسم بعد از لا مبنی بر فتح است
لا رجل فی الدار : هیچ مردی در خانه نیست

لا نفی جنس

حرفی است که بر نفی حکم از جنس اسمش دلالت دارد بدون شک و تردید و در معنی از کلمه “هیچ … نیست” استفاده می شود مثال : ” لا ریبَ فیه ” که به صورت ” هیچ شکی در آن نیست ” ترجمه می گردد .

لای نفی جنس تابع موارد ذیل است :

۱-    بر سر جمله اسمیه می آید و از نواسخ به شمار می رود که همانند حروف مشبهه اسم را منصوب و خبر را مرفوع می نماید .

۲-    از عوامل تأکیدِ جمله به حساب می آید که افاده عموم یا شمولیت دارد .

ویژگی ” اسم ” لای نفی جنس:

۱-  نکره باشد.

۲- بر لای نفی جنس مقدم نگردد.

۳- بعد از خبر واقع نگردد هر چند که خبر ظرف و جار و مجرور باشد.

مثال : ” لا غالب َ لکم الیوم من الناس ” که اسم لای نفی جنس ” غالبَ ” نکره است و بر ” لا ” مقدم نشده و با تأخیر از خبر نیامده است.

ویژگی ” خبر ” لای نفی جنس:

۱-    خبر نکره باشد.

۲-    خبر بر لا و اسم آن مقدم نگردد.

۳-    فاصله ای بین اسم و خبر “لا ” نباشد.

مثال : ” لا رجلَ کریمٌ مذمومٌ ” که خبر لای نفی جنس ” کریم ” مفرد و نکره است و بر لا و اسم آن مقدم نگردیده و بین آن و اسم لا فاصله ای قرار نگرفته است .

” اسم ” لای نفی جنس از نظر اعراب به دو دسته تقسیم می شود:

۱-    مبنی بر فتح ، محلاً منصوب : و این در حالتی است که اسم آن به صورت مفرد واقع شود ، مثال : ” لا اکراهَ فی الدین “.

۲-    منصوب ، و این در حالتی است که اسم آن به صورت مضاف یا شبه مضاف قرار گیرد ، مثال اسم مضاف : ” لا صاحبَ جودٍ مَمقوتٌ ” و مثال اسم شبه مضاف : ” لا طامعاً فی الجنّه کافرٌ ” که اسم های لا منصوب واقع شده اند.

*اگر اسم مفرد به صورت مثنی و جمع مذکر و جمع مؤنث واقع شود مبنی بر علامتی می شود که با آن اعراب نصب می پذیرد مثال : ” لا رَجلینِ عندَنا ” و ” لا مُسلمینَ فی الجاهلیه ِ ”  و لا خیاطاتِ فی المدینهِ “

* جایز است در اسم لای نفی جنس که به صورت جمع مؤنث سالم واقع شده مبنی بر فتح نیز قرار گیرد مثال : ” لا خیاطاتَ فی المدینهِ “.

* در تبیین مرفوع بودن خبر لای نفی جنس منظر علما بر دو دیدگاه است :

۱- لای نفی جنس خبر را مرفوع می نماید ( قول مشهور ).

۲- اعراب خبر مرفوع است و در لای نفی جنس نیز به حالت خویش باقی می ماند.

اعراب صفتِ اسم لای نفی جنس:

۱- مبنی بر فتح ، مثال : ” لا رجلَ ظریفَ ” ظریف : صفتِ اسم لای نفی جنس است که به علت ترکیب وصفی مبنی بر فتح واقع گردیده است.

۲- منصوب ، مثال : ” لا رجلَ ظریفاً ” که به علت تبعیت از محل موصوف ( اسم لای نفی جنس ) نصب گرفته است.

۳-    مرفوع ( طبق نظر سیبویه )، مثال : ” لا رجلَ ظریفٌ ” که لای نفی جنس با اسمش در موضع رفع است.

اعرب معطوف [ مفرد ] به اسم لای نفی جنس و تکرار ” لا “

۱- مرفوع ( طبق نظر سیبویه ) ، مثال : ” لا رجلَ و لا إمرأه ٌ “.

۲- منصوب ، ” لا رجلَ و لا إمرأه ً “.

۳- مبنی بر فتح ، ” لا رجلَ و لا إمرأه َ “.

که توضیحات لازمه در اعراب صفتِ اسم لای نفی جنس با علت ذکر گردیده است.

اعراب معطوف [ مفرد ] به اسم لای نفی جنس بدون تکرار ” لا “:

۱- مرفوع ، ” لا رجلَ و إمرأه ٌ “.

۲-منصوب ، ” لا رجلَ و إمرأه ً “.

اعراب معطوف [ جمله ] به اسم لای نفی جنس:

الف : اگر معطوف نکره باشد

۱- منصوب ، ” لا رجلَ و لا غلامَ امرأه ٍ ” و ” لا رجلَ و غلامَ إمرأه ٍ “.

۲- مرفوع ، ” لا رجلَ و لا غلامُ إمرأه ٍ ” و ” لا رجلَ و لا غلامُ امرأه ٍ “.

ب : اگر معطوف معرفه باشد فقط مرفوع جایز است ، مثال : ” لا رجلَ و لا زیدٌ فیها ” و ” لا رجلَ و زیدٌ فیها “.

* اگر لای نفی جنس مصدّر به همزه استفهام باشد [ توبیخی ، نفی ، تمنّی ] اعراب اسم و خبر بنا به قول مشهور تغییری نمی کند ؛مثال همزه توبیخ : ” ألا رجوعَ و قد شَبِتَ ” ، و همزه نفی ” ألا رجلَ قائمٌ ” و همزه تمنّی ” ألا ماءَ ماءٌ باردٌ “.

حذف خبر لای نفی جنس

۱- خبر ” لا ” به قرینه معنوی حذف می شود مثال ” لا بَأسَ ” که خبر ” علیک ” حذف شده است ” لا بأسَ علیکَ “.

*حذف خبر لا در جملاتی که با “الّا ” همراه است مثال ” لا الهَ الّا الّله ” که ” موجودٌ ” خبر ” لا ” نفی جنس از جمله حذف شده است.

۲- خبر “لا ” به قرینه لفظی از جمله حذف می شود ” لا مالَ لَهُ و لا بیتَ ” که خبر ” لا ” دوم به قرینه لفظی از جمله معطوف حذف شده است .
منبع بخش آخر:
وبلاگ تخصصی زبان عربی