تذنیب در شعر چیست

تذنیب در شعر چیست
paragoge
در بلاغت به معنی دم، حرف الحاقی، حرکت و هجای زائد و در اصطلاح شعر آن باشد که در لفظی حرفی زیاد کنند تا وزن شعر درست آید؛ چون واو در کلمه سخن در بیت زیر:
بودنی بود می بیار کنون
رطل پر کن مگوی تو بیش سخن
سیما داد – فرهنگ اصطلاحات ادبی

تذنیب در اصطلاح بدیع به دو معناست :

۱-معنای نسخت تذنیب،آن است که شاعر،برای حفظ قافیه،کلمه ای را با یک حرف افزوده به کار برد.مانند کلمه ی ” سخن ” در بیت زیر از رودکی سمرقندی که برای قافیه،تبدیل به ” سخون ” شده است :

بودنی بود می بیار کنون

رطل پر کن مگوی بیش سخون

یا مانند نمونه ی زیر از منجیک ترمذی که واژه ی ” قبا ” به خاطر رعایت قافیه به ” قباه ” تبدیل شده است :

به روی گویی ماه است بر نهاده کلاه

به برز گویی سروست در میان قباه

هم چنین نمونه ای دیگر از منجیک ترمذی :

به دریای عقل کرده شناه

وز بد و نیک روزگار آگاه

افزودن حرف به کلمات در شعر،در شعر سبک خراسانی رواج داشته است.

۲-معنای دیگر تذنیب آن است که گوینده پس از جمله ای که خواننده انتظار دارد جمله ی بعدی اش غم انگیز باشد،جمله ای روحبخش و شادی آور ذکر کند.مانند بیت زیر :

درد عشقی کشیده ام که مپرس

زهر هجری چشیده ام که مپرس

هم چو حافظ غریب در ره عشق

به مقامی رسیده ام که مپرس
منبع : ادبستان شعر و هنر