نحوه محاسبه اچ اینکس
با درستی یا نادرستی این روش ارزیابی کاری نداریم. اما مشخص است که چه بخواهیم و چه نخواهیم هم اکنون شاخص H برای یک فرد تبدیل به ملاک ارزیابی صلاحیت علمی افراد شده است
همچنین بخوانید : چگونه یک چکیده خوب بنویسیم؟
شاخص اچ ایندکس چیست و چگونه محاسبه می شود؟
H-Index یک شاخص عددی است که نشان می‌دهد یک محقق چقدر در حوزه تحقیقاتی و رشته آکادمیک خود تاثیرگذار و مفید است. شاخص اچ ایندکس در سال ۲۰۰۵ توسط جورج هیرش، فیزیکدان دانشگاه کالیفرنیا، ابداع شد. در ابتدا، پروفسور هیرش می خواست یک میزان کمیتی از سهم یک پژوهشگر را در حیطه فعالیت خود مشخص سازد.
اگرچه این مسئله نسبتاً ساده بود، اما محققان به سرعت مشکل مهمی را با این عدد پیدا کردند. اگر شما یک مقاله‌ای منتشر کنید که استنادات زیادی به آن شده باشد و بعد از آن هرگز مقاله دیگری چاپ نکنید، عدد اچ ایندکس شما بالا خواهد بود. در چنین شرایطی احتمالاً ناعدالتی‌هایی بروز کند زیرا شاید محقق دیگری، مقالات بسیار زیادی را چاپ کند اما از شانس وی تعداد استنادات به آن مقالات پایین باشد و در مقایسه با فرد اول اچ ایندکس پایینی داشته باشد. ناعدالتی در این است که یک محقق تحقیقاتی بسیاری انجام داده و زحمت زیادی کشیده اما عدد اچ ایندکس وی از عدد اچ ایندکس فردی که تنها یک مقاله پر استناد چاپ نموده است پایین است.
هیرش جهت برطرف کردن این مشکل، روش دیگری برای محاسبه اچ ایندکس پیشنهاد نمود. این فرمول را با یک مثال توضیح می‌دهیم.
فرض کنید اچ ایندکس فردی ۲۸ می‌باشد. این عدد به این صورت حساب شده است که آن فرد ۲۸ مقاله دارد که حداقل ۲۸ بار این مقالات در سایر پژوهش‌ها مورد استناد قرار گرفته‌اند.
این شکل از محاسبه به این معنی است که اگر یک پژوهشگر دامنه وسیعی از مقالات را داشته باشد که میزان استناد خوبی نیز از آن مقالات انجام شده است قطعاً اچ ایندکس بیشتری در مقایسه با فردی خواهد داشت که یک یا دو مقاله پراستناد نوشته است.
همچنین، این شکل از محاسبه اچ ایندکس یه این معنی است که اگر یک پژوهشگر بخواهد اچ ایندکس خود را بالاتر ببرد، بهترین راه آن است که سایر پژوهشگران را به خواندن و استناد دادن مقالات خودش ترغیب نماید تا اینکه بخواهد تمرکز و توجه آنها را عمدتاً به یک یا دو مقاله پراستناد خود جلب کند.
شناسایی تاثیر اچ ایندکس
در آغاز شاخص H برای ارزیابی محققان در حوزه فیزیک نظری ایجاد شد، اما کاربرد آن به سرعت در ارزیابی محققان در سایر رشته‌ها نیز گسترش پیدا کرد. این شاخص به طور مرتب توسط محققان در طیف گسترده ای از رشته ها مورد استفاده قرار می گیرد تا هم خود و هم دیگران را در حوزه پژوهشی مختلف ارزیابی کنند.
به عنوان مثال، شاخص H اکنون بخش مهمی از روند ارزیابی متقاضیان شغل در سمت‌های دانشگاهی است. اچ ایندکس همچنین برای ارزیابی متقاضیان دریافت بورسیه‌های تحصیلی و کمک‌های مالی تحقیقاتی استفاده می‌شوند. برخی از محققان حتی از آن به عنوان نشانه ای از ارزش وشایستگی خود استفاده می‌کنند.
محاسبه شاخص H دارای برخی از مزایای بارز است. با محاسبه این شاخص مشخص می‌شود که فرد در حوزه فعالیت خود چه جایگاه و نفوذی دارد. این باعث می‌شود تا افراد غیرمتخصص و متخصص در یک حوزه خاص به شکل عینی تفکیک داده شوند.
افراد می‌توانند جهت استخدام افراد متخصص و با سابقه برای فعالیت در یک حوزه خاص، اچ ایندکس متقاضیان را بررسی کنند و مشخص سازند که متقاضیان تا چه حد در آن حیطه حرفی برای گفتن دارند یا خیر یا اینکه چه تجارب پژوهشی را داشته‌اند و این تجارب چقدر از سوی دیگران مورد توجه قرار گرفته است.
نحوه محاسبه اچ اینکس
نقاط ضعف و مشکلات اچ ایندکس
خطرات زیادی به همراه افزایش شیوع استفاده از امتیاز H وجود دارد. مقایسه نمره H در فیلدهای مختلف دشوار است. برای مثال این امکان که یک محقق در فیلد اقتصاد اچ ایندکس بالاتری داشته باشد بیشتر است تا یک محقق که در فیلد مثلاً ادبیات به کار پژوهش می‌پردازد.
مانند هر معیار علم سنجی دیگر، نمره شاخص H قابل دستکاری است. مثلاً احتمال دارد فرد در مقالات خود بارها به سایر مقالاتش استناددهی کند یا اینکه یک گروه علمی عمدتاً با هدف افزایش اچ ایندکس یکدیگر مقالات همدیگر را بیشتر مورد توجه قرار دهند.
همچنین، اچ ایندکس درباره ترتیب اسامی نویسندگان در مقالات و نقش و سهم آنها در انجام پژوهش اطلاعات خاصی را نمی‌أهد. برای مثال شاید فردی که اچ ایندکس ۳۰ دارد در اغلب پژوهش‌های انجام شده‌اش نفر سوم یا چهارم بوده است. حال این فرد را با محققی که اچ ایندکس ۲۰ دارد اما در تمامی مقالات یا نفر اول است یا نفر دوم. بنابراین، اچ ایندکس در مورد میزان مشارکت پژوهشگران در یک تحقیق اطلاعاتی ارایه نمی‌کند.
اما شاید نگران کننده‌ترین چیز در مورد افزایش امتیاز H یا هر متر و سنجه دیگری این است که آیا آنها در واقع شاخصی از کیفیت محتوای پژوهش‌ها نیز اطلاعی ارایه می‌کنند؟ این سنجه‌ها بدون هیچ گونه اشاره ای به محتوای واقعی کار پژوهش، ما را در موقعیت قضاوت و ارزیابی افراد قرار می‌دهند.
جمع‌بندی مطلب شاخص اچ ایندکس چیست و چگونگی محاسبه آن
با در نظر داشتن تمامی موارد مطرح شده می‌توان گفت که اچ ایندکس یا هر شاخص دیگری می‌تواند اطلاعات خوبی از محققان ارایه کند اما نحوه استفاده ما بسیار تاثیرگذارتر و مهمتر است. اینکه فقط در جوامع دانشگاهی برای قضاوت میزان دانش و اطلاعات افراد جدول و نمودار و عدد مطرح کنیم و با بالا رفتن یک عدد و پایین آمدن آن محتوای قضاوت خود را تغییر دهیم بسیار کار ساده‌لوحانه و سطح پایینی را انجام داده‌ایم. این اعداد و ارقام صرفاً در کنار سایر شاخص‌ها مفهوم و معنا پیدا می‌کند و می‌بایست حتما به فاکتورهای دیگر نیز نگاه کنیم.
نحوه محاسبه اچ اینکس