دانلود جزوه بلاغت عربی
برای دانلود مستقیم و رایگان اینجا کلیک کنید
دانلود جزوه بلاغت عربی
توضیح مطالب به همراه تست و پاسخ تشریحی
دکتر سعیده بیرجندی
همچنین بخوانید: دانلود منابع ارشد عربی
بلاغت ارشد عربی
—
علوم بلاغی، زیباشناسی سخن یا دانش شیواسخنی از جملهٔ فنون ادبی است، و شاخه‌های سه‌گانهٔ معانی، بیان، و بدیع را دربرمی‌گیرد.
در مقایسه با مضامین و زمینه‌های دیرینِ بلاغت در فرهنگها و جوامع جهانی، مطالعات و پژوهش‌های علمیِ معاصر، بُردِ وسیع‌تر و متنوع‌تری از مسائل عملی و معانی نظری را به حیطهٔ علوم بلاغی وابسته و مرتبط دانسته‌اند. در حالی که به‌طور سنتی، این علوم را تنها به حرفه‌ها و زمینه‌هایی از قبیل سیاست، حقوق، روابط عمومی، بازاریابی، و تبلیغات تجارتی منحصر انگاشته‌اند، امروزه، دامنهٔ تحقیقات علوم بلاغی به رشته‌های پیچیده و مختلفی، همچون علوم انسانی، علوم ادیان، علوم اجتماعی، و تاریخ هم گسترش یافته است.
معانی یا علم معانی یکی از شاخه‌های سه‌گانهٔ علوم بلاغی در ادبیات است. در دانش معانی، شکل‌ها و نمودهای گوناگون در جمله که می‌توانند رفتارها و کاربردهای هنری و شیواسخنی به‌شمار آیند بررسی می‌شود، برای نمونه استفاده به‌جا از واو عطف برای پیوستن دو جمله از کاربردهای هنری مورد بررسی علم معانی است.[۱]
به عبارت دیگر، موضوع دانش معانی دگرگونی‌هایی است که در ساخت و بافت جمله، همچون ابزار هنرورزی، روی می‌دهد و جمله را کارایی و شایستگی آن می‌دهد که در سروده یا نوشته‌ای ادبی به‌کار گرفته شود.[۱]
اگر سه جمله زیر را بنگریم:
ابن سینا داناست.
دانا ابن سینا است.
داناست ابن سینا.
تنها جمله نخستین جمله‌ای دستوری است. جمله نخست از اصول دستوری پیروی می‌کند و تنها پیام را به‌روشنی به مخاطب می‌رساند. اما در جمله‌های دوم و سوم کوشیده شده با تغییر رفتار در جمله‌بندی، پیامی احساسی نیز در معنا گنجانده شود. جمله‌های دوم و سوم سخن را از مرز زبان درمی‌گذراند و به قلمرو ادب می‌رساند. در دستور زبان، که نحو زبان است، جمله نخست بررسی می‌شود، و در علم معانی، که نحو ادب است، جمله‌هایی از گونه جمله دومین و سومین. به عبارتی دیگر، علم معانی دانش حال‌های سخن است.[۲]
در تعریفی دیگر، معانی علم به اصول و قواعدی است که به یاری آنها کیفیت مطابقهٔ کلام با مقتضای حال و مقام شناخته می‌شود. موضوع آن الفاظی است که رسانندهٔ مقصود گوینده باشد و فایدهٔ آن آگهی بر اسرار بلاغت است در نظم و نثر.[۳] علم معانی دارای اصول و قواعدی که رعایت آنها به سخنران یا نویسنده امکان می‌دهد:
احوال گوناگون مخاطبان را باز شناسد و از مقام و موقعیت‌های گوناگون آگاه شود؛
کلام خود را منطبق و متناسب با آن احوال و موقعیت‌های متفاوت ایراد کند.