تأثیرپذیری سعدی از عربی
علت تأثیرپذیری سعدی از زبان عربی چه بود؟/شاعر انسانیت
با توجه به تأثیرپذیری اشعار سعدی از ادبیات عرب از یک سو و تأثیرگذاری این شاعر ایرانی در ادبیات عرب از سوی دیگر، وبینار «سعدی شیرازی و ادبیات عرب: تأثیرگذاری‌ها و تأثیرپذیری‌ها» به همت بخش عربی بنیاد گفتگو و دوستی ملل و در آستانۀ روز ملی بزرگداشت سعدی برگزار شد. در این وبینار، نادیه هناوی، استاد ادبیات عرب دانشگاه مستنصریۀ عراق، حسام السلامه، رئیس انجمن دانشجویان سوری در ایران و فارغ التحصیل دکترای رشتۀ زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه بین‌المللی قزوین و آقای بشیر نذیر بن نیه، پژوهشگر تاریخ و ادبیات غرب آسیا از الجزایر به زبان عربی به سخنرانی پرداختند و موضوعاتی همچون تأثیر ادبیات عرب در آثار سعدی شیرازی، ترجمه‌های عربی آثار سعدی شیرازی و نگاهی سبک‌شناسانه به اشعار سعدی شیرازی را بررسی کردند.
در ابتدای وبینار، رئیس بخش عربی بنیاد گفتگو و دوستی ملل مروری کوتاه بر زندگی سعدی و آثار وی داشت. سپس نادیه هناوی سخنرانی خود را با موضوع «نگاهی سبک‌شناسانه به اشعار سعدی شیرازی» آغاز کرد.
وی ابتدا به ریشه‌های تصوف سعدی در نظامیه بغداد اشاره و سپس بیان کرد: مهم‌ترین ویژگی‌های شعر فارسی، ابعاد عاشقانه، حماسی و داستانی این شعر است. بسیاری از اصطلاحات مربوط به شعر فاسی از نظر ریتم، وزن و هجاها از زبان عربی گرفته شده است.
استاد زبان و ادبیات عرب در مورد کتاب بوستان یا سعدی نامه و ترجمه آن توسط استاد محمد الفراتی به عربی گفت: در این کتاب دیدگاه اخلاقی و ویژگی‌های زیبایی‌شناختی و زهد و عرفان این شاعر مشهود است. وی به گرایش صوفیانۀ سعدی در این کتاب و تأثیر وی از قرآن کریم و احادیث پیامبر اکرم اشاره کرد و چند مثال در این رابطه ذکر کرد. این استاد عراقی، اشعار مدح را نوع دوم اشعار سعدی عنوان کرد و آن را مشابه سنت مدح در شعر عربی دانست و ابیاتی از این دست از سعدی خواند. وی همچنین ستایش سعدی از پادشاهان را ستایشی معنوی و اخلاقی دانست. دکتر هناوی شعر روایی را سومین بخش شعر سعدی اعلام کرد که اغلب حاوی داستان‌های مذهبی یا عامیانه است.
استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه مستنصریه به مهم‌ترین ویژگی‌های فنی شعر سعدی اشاره کرد و در مورد اقتباس سعدی از آیات قرآن و احادیث نبوی و همچنین شاعران عرب مانند امرؤ القیس و متنبی و حکایات وی از زندگی شخصیت‌های تاریخی پرداخت و افزود: این اقتباس بیانگر افق وسیع این شاعر و فراوانی اطلاعات فرهنگی و فکری وی است.
وی در ادامه در مورد رویکردهای تغزلی و تعلیمی در شعر سعدی سخن گفت و در پایان، برخی از مطالعات صورت گرفته در عربی دربارۀ این شاعر را ذکر کرد.
دومین سخنران این وبینار، حسام السلامه بود که در مورد «ترجمه کتاب‌های سعدی به عربی» صحبت کرد. وی در آغاز به اهمیت جایگاه سعدی شیرازی اشاره و بیان کرد: وی شایسته عنوان شاعر انسانیت است و مطالب مفید وی، سعدی را شاعری مشهور در سطح بین المللی ساخته است.
وی محتوای غنی در شعر سعدی را عامل علاقه مترجمان عرب برای ترجمۀ اشعار سعدی دانست و اظهار داشت:نخستین کسی که گلستان سعدی را به عربی ترجمه کرد، جبرئیل بن یوسف المخلع بود که هرچند اثر قابل قبولی بر جای گذاشت، اما ترجمۀ وی به دانش وسیع‌تری از قواعد زبان فارسی نیازمند بود.
وی همچنین دربارۀ ترجمۀ دکتر محمد الفراتی از گلستان اشاره کرد که تلاش کرده است این اثر را با وفاداری به متن اصلی ترجمه کند.
حسام السلامه همچنین به ترجمه دکتر امین بدوی و شرح گلستان به عربی توسط یعقوب بن سید علی اشاره و بیان کرد: دکتر محمد موسی الهنداوی اولین مترجم بخشی از بوستان سعدی بود که آن را تحت عنوان «سعدی شیرازی؛ شاعر انسانیت» منتشر کرد. سپس به ترجمۀ غزلیات سعدی توسط محمد علاء الدین منصور اشاره نمود و سخنان خود را با قرائت برخی اشعار سعدی به عربی به پایان رساند.
آخرین سخنران این وبینار بشیر نذیر بن نیه از الجزایر بود. وی در مورد سه موضوع علت تأثیرپذیری سعدی از زبان عربی، اشعار سعدی به زبان عربی و تأثیر آیات قرآن و احادیث پیامبر در سعدی سخن گفت.
این محقق الجزایری روابط ایرانیان و اعراب را روابطی قدیمی عنوان کرد و سعدی را از این قاعده مستثنی ندانست و تحصیلات سعدی در مدرسه نظامیه در بغداد و تأثیر ابوحامد غزالی بر وی را دو دلیل عمده تأثیرپذیری سعدی شیرازی از زبان عربی دانست.
بشیر نذیر بن نیه در پایان به بیان اشعار عربی سعدی در ستایش پیامبر و مرثیه وی پس از ویرانی بغداد به دست مغول پرداخت و مثال‌هایی از اصطلاحات قرآن کریم و احادیث پیامبر در شعرهای سعدی آورد وتأکید کرد که سعدی، مظهر ارتباط فرهنگی ایران و جهان عرب است.
تأثیرپذیری سعدی از عربی