الفضاء النصی فی الشعر

الفضاء النصی فی الشعر
دراسه الفضاء النصی لشعر معد الجبوری: قراءه فی قصیده حیث یعود النهر وفق منهج شکری

برای دانلود فایل کامل مقاله اینجا کلیک کنید

نویسندگان

حسین الیاسی ۱ زینب قاسمی اصل ۲ حبیب کشاورز ۳

۱ دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

۲ استادیارگروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فرهنگیان

۳ استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات عربی دانشگاه سمنان (رزومه دکتر حبیب کشاورز گروه عربی دانشگاه سمنان)

چکیده
الحداثه الشعریه التی ألقت ظلالها علی الأدب و انتقل بها الشعر العربی المعاصر من إطاره الخاص الضیق إلی فضاءات جدیده منفتحه، جعلته یسترفد الفنون الأخری و فی الحقیقه أطلقت عنان الشعر والأدب وصار التداخل بین الشعر وبین الفنون الأخری الثیمه البارزه للشعر العربی المعاصر ومن أهم ملامح الحداثه الشعریه المزج بین الشعریه والسرد فی العمل الشعری وهذا المزج بوصفه من نتائج الحداثه فی الفکر والوعی، بوصفه من رهانات التجدید فی الشعر المعاصر یثری الشعر من الناحیه الجمالیه والدلالیه ویکسر رتابه الشعر ویوسع دائرته والسرد بتقنیاته وعناصره ومعیاته، یجعله أکثر عمقاً وانفتاحاً وهذا هو سرُّ الحضور المکثف للسرد وتقاناته فی الشعر المعاصر والتداخل بین الشعر والسرد ینمُّ عن الوعی العمیق بفاعلیه السرد وإسهامه فی ضخّ النص الشعری بالحرکه والعمق والانفتاح والشاعر العراقی معد الجبوری من أبرز الذین استخدموا السرد وطاقاته ومعطیاته فی أشعارهم ونری الهیمنه السردیه علی فضاء الشعر للشاعر وفی أشعاره کافه وبلغ التداخل السردی والشعری درجه الحساسیه الشعریه عنده ونری هذا المزج والتداخل فی جمیع مراحله الشعریه وکأنه یری قوه الشعر وفاعلیته فی حضور السرد والدمج الفنی والواعی بین الشعر والسرد وعناصره. یحاول هذا البحث دراسه حضور السرد فی شعر الشاعر من خلال دراسه قصیده حیث یعود النهر والمنهج المتتبع فی هذا البحث هو منهج شکری هیاس فی دراساته السردیه وخاصه الدراسات التی کتبتها الناقد حول القصیده السیر ذاتیه وما توصل إلیه هذا البحث بعد دراسه عمیقه الرؤی لهذه القصیده هو أن للسرد حضوره المکثف فی شعر الشاعر والرؤیه وحضور الشخصیات والمشهد الحواری والمکان والترتیب الزمنی والحدث فی ارتباطه بالمکان والزمن من العناصر السردیه فی التشکیل الشعری لهذه القصیده وفی الحقیقه یستخدم الشاعر السرد فی اشعاره انطلاقاً من الوعی الشدید بفاعلیه السرد ومعطیاته فی الشعر حیث یجعله فی ذروه الإیحاء والإبداع ویجعل النص الشعری ینبض بالحرکه والحیویه ویجعله متمکّناً بالطاقات الدلالیه الوافره ویبعد التشکیل الشعری من حاله الجفاف الی النشاط والحرکه والحیویه وتداخل الشعری بالسردی وسیله الشاعر لخلق أرضیه شعریه متکامله ومترابطه مسهمه فی نجاح التواصل وعملیه التلقی.

کلیدواژه‌ها

الشعر العربی المعاصر العناصر السردیه معد الجبوری قصیده حیث یعود النهر

أبو حمیده،محمد صلاح(۲۰۱۱م).تقنیات السرد الروائی فی روایه:ربیع حار لسحر خلیفه،مجله الآداب، جامعه حلوان،السنه،العدد۳۰٫صص۱-۹۹٫
بازعی،سعد،(۲۰۰۷).دلیل الناقد الأدبی:إضاءه لأکثر من سبعین تیاراً ومصطلحاً نقدیاً معاصراً،الدار البیضاء:المرکز الثقافی العربی
باشلار،غاستون(۲۰۰۰م).جمالیات المکان،ترجمه:غالب هلسا،وزاره الثقافه:دارالحریه للنشر.
بلاوی،رسول(۱۳۹۶).تشکیل البناء السردی فی قصیده عصا الخرنوب للشاعر حبیب السامر،مجله أدب عربی،السنه۹، العدد۱٫صص۹۳- ۱۱۱٫
بورحشمتی،حامد،همتی،شهریار(۲۰۱۸م)، مظاهر الحبکه السردیه فی شعر محمد عفیفی مطر:قصیده خطوات مقتلعه نموذجاً،مجله اللغه العربیه وآدابها،السنه۱۵، العدد۲،صص۲۰۸- ۲۳۰٫
بوعزه،محمد(۲۰۱۰م).تحلیل النص السردی:تقنیات ومفاهیم،ط۱،الدار العربیه للعلوم ناشرون،منشورات الاختلاف.
التمیمی،حسام(۲۰۱۲م).الخلیل فی شعر المناصره،ضمن کتاب:شعریه الجذور لمحمد عبیدالله ،ط۱،عمان:دار مجدلاوی للنشر والتوزیع.
جیتی،شهریار،یوسفی،فاطمه(۲۰۲۰م).جدلیه المکان والشخصیه فی روایه حین ترکنا الجسر لعبدالرحمن منیف،مجله دراسات فی السردانیه العربیه،السنه۱،العدد۱، صص۲۳۸- ۲۵۸٫
الجبوری، معد(۲۰۱۴م).الأعمال الشعریه الکامله فی الجزئین،عمان:دارفضاءات.
الخطیب،ابراهیم(۲۰۰۰م).نظریه المنهج الشکلی:نصوص الشکلانیین الروس:ت إبراهیم الخطیب،بیروت:الرباط.
دهقان،مهتاب،بلاوی،رسول(۲۰۱۰م).البنیه السردیه فی قصیده: الأطفال یحملون الرایه لسلیمان العیسی، مجله إضاءات نقدیه ، المجلد۹، السنه ۹، العدد۳۳، صص۷۸- ۱۰۰٫
صلیبی المرسومی،علی،(۲۰۱۰م).سردیه الحکایه الشعریه:الصوره والمشهد،ضمن کتاب:فضاء الکون الشعری من التشکیل إلی التدلیل،دمشق:دارنینوی.
عبید،محمد صابر(۲۰۱۰م).التشکیل الشعری:الصنعه والرؤیا،ط۱، دمشق:دار نینوی للنشر والتوزیع.
علی محمد، محمد یوسف(۲۰۱۹).توظیف السرد وتقنیاته فی روایتی: أعمال اللیل والبلده و مرجان المدرسه القدیمه لإبراهیم إسحاق،رساله لنیل درجه الدکتوراه،کلیه الدراسات العلیاء بجامعه سودان.
العمری،ابراهیم(۲۰۱۵م).البناء السردی فی الخطاب الشعری عند تیسیر سبول،مجله الآداب،جامعه بنها،السنه۲۴، العدد الأربعون.صص۳- ۴۷٫
فتحی،فاتن غانم،(۲۰۱۴م).تداخل الفنون فی الخطاب النسوی:شعر بشری البستانی أنموذجاً، عمان: دارفضاءات.
لحمیدانی،حمید(۲۰۰۳م).بنیه النص السردی من منظور النقد الأدبی،بیروت،ط۲: المرکز الثقافی العربی للنشر والتوزیع
مقاویب،سهام(۲۰۱۳م).آلیات تحلیل الخطاب السردی عند سعید یقطین،رساله لنیل درجه الماجستیر: جامعه العربی بن مهیدی أم البواقی: الجزائر.
ملاابراهیمی،عزت،الیاسی،حسین(۲۰۱۹م).جمالیه المکان المغلق والمفتوح فی شعر معد الجبوری،مجله دراسات فی اللغه العربیه وآدابها،السنه العاشره،العدد۲۹،صص۱- ۲۰٫
هیاس،خلیل(۲۰۱۷م).القصیده السیر ذاتیه:بنیه النص وتشکیل الخطاب،ط۱، عمان:دارغیداء للنشر والتوزیع.
یقطین،سعید،(۲۰۰۵م).تحلیل الخطاب الروائی: الزمن، السرد،التبئیر،بیروت: دارالبیضاء.

الفضاء النصی فی الشعر