تدارک در بلاغت به چه معناست
به انگلیسی epitrope
در لغت فراهم کردن، تهیه کردن، آماده ساختن، باز به دست آوردن، عوض چیزی را فراهم کردن، تلافی کردن، دریافت خطا و اشتباهی را ، اصلاح کردن، به هم رسیدن، تلافی و اصلاح است و اصطلاح بدیع آن سا که شاعر یک معنی را به نفی یا اثبات آورد، سپس آن را به وجهی تدارک کند، یعنی شرطی در میان آورد که آن صفت عوض شود:
کجا توانم مالید کعبتین دو عدو
بلی اگر تو دهی مر مرا به حق یاری
منبع: سیما داد فرهنگ اصطلاحات ادبی
—
ادات استدراک
کلمه افاده کننده تدارک و جبران جمله پیشین در افاده تمام مقصود را ادات استدراک گویند.
«استدراک» جبران کردن و تدارک دیدن است، و در ادبیات ، نوعی تدارک و نوعی اضراب از جمله پیشین را گویند؛ به عبارت دیگر، رفع توهم از جمله پیشین با یکی از ادوات استدراک است. به ادات مفید این معنا «ادات استدراک» گویند.
نمونه بارز ادات استدراک
[ویرایش]
در فارسی معمولا این وظیفه بر عهده واژه‌های «اما» یا «ولی» نهاده شده است. در عربی «لکن» (بدون تشدید ) نمونه بارز ادات استدراک است که در قرآن آمده است. «لکن» حرف ابتدا، غیرعامل و فقط مفید استدراک است که در این صورت، حرف عطف نیست؛ چون معمولا پس از حرف عطف می‌آید؛ مانند: (ولکن کانوا هم الظالمین)؛ «بلکه خود ستمکار بودند». [۱]
← نقش حکم بعد از لکن
همچنین «لکن» (با تشدید نون) از ادات استدراک است که اسم را نصب، و خبر را رفع می‌دهد. حکم پس از «لکن» با حکم ماقبل آن مخالف است؛ مانند: (… وما کفر سلیمان ولکن الشیاطین کفروا …)؛ «و سلیمان کفر نورزید لیکن آن شیطان (صفت)ها به کفر گراییدند».