مقاله عربی تدریس زبان عربی
ترغیب دانش آموزان به درس عربی
سالهاست که زبان عربی با پشتوانه قانون اساسی به عنوان یکی از دروس دانش آموزان تعیین شده اما با گذشت نزدیک به سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی هنوز جایگاهی استوار و منطقـی نیافته و چون میهمانی ناخوانده بارگران خویش را در جمع فشرده دروس جای داده است.
اینکه چرا زبان عربی در قانون اساسی اهمیتی بسیار و ارجی گرانمایه یافت اما در عمل حق آن ادا نشده است قابل تامل است و باید بطور جدی به آن پرداخت.
بررسی نتایج بدست آمده و تجربه طولانی اخیر نشان میدهد ک تـدریس زبان عربی همواره با ناکامی هایی رو به رو بوده است برنامه ریزی نادرست و عدم ارائه چارچوبی مشخص گویای این امر است که مسوولان غالبا” در آموزش عربی تعریف و موضعگیری درستی ندارند.
تردید برخی از دبیران در فایده آموختن عربی برای دانش آموزان رشته های تجربی و ریاضی و … و هم چنین عدم تمایل دانش آموزان در واکنش های منفی آنها در برخورد با این درس از جمله نارسائی های آموزشی آن است.
بـرخـلاف آن چه که بسیاری تصور کرده اند ، مشـکل اصلی،خود این زبـان نیست بلکه راه های ارائـه آن است. و چنانچه بخواهیم دیدگاهها و قضاوتهای نادرست درباره زبان عربی اصلاح گردد باید به پیروی از اصول زبان آموزی ،آن را مطابق با زمان و مناسب با روحیات دانش آموزان منتقل کنیم و به نظر می رسد تمـام مشکلات از اینجا ناشی شده که زبان عربـی موقعیت مساعد و شرایط مناسب جهت شناسانیدن خود نیافته است،لذا آنچه در ابتدای کار مقابل زبان آموز قرار می گیرد چهره خشن و نتراشیده ای از قواعد است که حتی بسیاری از علاقه مندان و مشتاقان را ناامید و گاه پشیمان از نیمه راه باز می گرداند.
متاسفانه طی سالهای اخیر ،با ورود نظام جدید به مشکلات آموزشی این درس مانند بسیاری دروس دیگر دامـن زده شده و تعلیم و تعلم ،وضعیت اسف باری یافته است ،گوئی همه انگیزه ها در پرتو سپری کردن واحدهای درسی کم رنگ شده و یا از بین رفته است.
در این نوشته ها سعی داریم که علل عدم تمایل دانش آموزان به درس عربی را بررسی کرده و راهکارهائی را ارائه دهیم تا دانش آموزان را به آموختن زبان عربی علاقمند سازیم.
اما علل عدم تمایل دانش آموزان به درس عربی چیست؟
۱-روش تـدریس معلـم: نـاگفته پیداست که روش های بـی شماری برای تدریس وجود دارد ،با محـاسن و معایب مخـصوص به خود ،اما مهم این است که این شیوه ها زمانی توفیق واقعی می یابد که زائیده اندیشه ای عاشق به تدریس باشد. و قلب ها و دنیاهای کوچک و بزرگی را که برای فراگیری پای منبر درسش نشسته اند قلب خود و دنیای خود بداند . آنها باید این عشق و علاقه را با گوشت و پوست خود حس کنند تا به معلم خود گوش دل بسپارند .
۲-آنچه در کتابهای عربی لحاظ نشده ، نیـاز زمـان و مـوقعیت جوانان ماست. قواعد خشک و غالبا” بی فایده ی صرفی که بدون هیچ تغییر و انعطافی در کتابها آمده ،بجز تضییع وقت و اتلاف عمر دانش آموزان چیزی در بر ندارد و دستیابی به زبان قرآن را نزدیک به محال می سازد.
۳-حجم نسبتا” زیاد کتب عربی با تصاویر مبهم که از همان ابتدا دانش آموزان را به وحشت می اندازد.
۴-بی توجهی در کشیدن تصاویر کتابها و عدم توجه به سن و علاقه ی مخاطبان .
۵-عدم استفاده از شیوه و روشهای هنری برای طرح و اشاعه درس عربی .
۶-عدم پیگیری جدی برنامه های باز آموزی دبیران ،پایین بودن سوادبرخی معلمان و به کار گیری روشهای غیر فعال تدریس توسط آنان می تواند موجب انزجار دانش آموزان از درس عربی شود.
متاسفانه در برنامه های ساماندهی دبیران، مساله تجربه و خلاقیت و سوابق علمی و تالیفات و روش تدریس خوب از کمترین جایگاه و امتیازی برخوردار است و در این زمینه بیشتر،رابطه ها حرف اول را می زنند.
۷-گاه تصـور می شود که زبان عربی فقط زبـان اخلاقیات ، مـواعظ ،… است و فـرامـوش می کنیم که بـا زبـان سیاست و اجتماع هم می شود به عربی صحبت کرد ، و می توان با طرح مسائل مبتلا به حیات اجتماعی که ملموس تر است واقعیت زنده بودن زبان عـربی را به دانش آمـوزان تفهیم کرد. گویای مطلب اینکه در سطر سطر قران کریم و متون حدیث و نهج البلاغه و … این مفهوم نهفته و به راحتی قابل انتقال است.
۸-هر چند آن عوامل پشتیبانی که در ارتباط با زبان انگلیسی از جهت کاربرد وسیع و مصادیق و تطبیقات علمی و هنری و اقتصادی و غیره مطرح است در ارتباط با عربی محلی ندارد،اما اگر امکان فراهم شود که در درس عربی هم همان روشی که در تدریس زبان انگلیسی مرسوم است به کار گرفته شود اقبال بیشتری به آن خواهد رسید . به عنوان مثال ابزار کمک آموزشی تنها گچ و تخته نباشد بلکه گاهی از تکنولوژی آموزشی همانند استفاده از فیلـم ها ی آمـوزشی ، نمـودار، اسـلاید ، پـوستر، ضبط صـوت و نـرم افزار آموزشی و …در برنامه درسی معلم جایگاهی به خود اختصاص دهد.
۹- یکی از علل عدم تمایل دانش آموزان به درس عربی به خاطر عدم آگاهی بعضی از اولیا و مدرسان از ماهیت زبان عربی به عنوان “لسان مبین” و توانائی های این زبان است.
اگر معلمان قبل از تـدریس ، ذهـن مخاطبان خـود را با ماهیت و اهداف و ضرورت آموزش این زبان آشنا سـازند حتما” نگرشی تازه در ذهن کنجکاو آنان بوجود می آید که موجب تشویق آنان به فراگیری این زبان خواهد شد . در هـر حال به طور خلاصه می توان عدم تمایل دانش آموزان به درس عربی را در مورد زیر خلاصه کرد:
۱-احساس عدم نیاز .
۲-عدم آشنایی کافی با زبان عربی.
۳-استفاده ابزاری از عربی .
۴-به روز نبودن منابع عربی.
۵- حجم زیاد برنامه درسی و کمبود وقت.
۶-سابقه و ذهنیت منفی از آموزش عربی در مدرسه.
۷-عدم درک قواعد و مفاهیم عربی
۸- عدم وجود تبلیغات مناسب.
۹- ناتوانی دبیران و معلمان در استفاده از شیوه های جدید تدریس .
۱۰-نداشتن زمینه مناسب خانوادگی.
۱۱-عدم وجود منابع کافی قابل دسترس .
۱۲-عدم وجود خلاقیت در بعضی دبیران و معلمان.
۱۳-عدم استفاده از شیوه ها و روش های هنری برای طرح و اشاعه علوم عربی.
۱۴-رفتار غلط و نامناسب برخی از دست اندرکاران در مورد عربی.
راهکارها جهت ایجـاد انگیـزه
الف- روز آمد کردن نظام آموزشی .
۱-تلاش به منظور تغییر نظام سنتی آموزش و وضع روش های نوین و متناسب با نیاز فراگیران و شرایط جامعه.
۲-تالیف کتابهای درسی متناسب با ماهیت روش های جدید .
۳- تلاش به منظور تربیت شخصیت های مثبت و هماهنگ با محیط اجتماعی .
۴-ایجاد روش های آموزشی و تربیتی سالم بر اساس مبانی اسلامی به منظور ارتباط طالبان علم با محیط اجتماعی و پرهیز از عزلت و بی توجهی نسبت به جامعه .
ب- توسعه ی روش های آموزش.
۱-تالیف کتابهای راهنمای معلم و ارسال آن به کلیه دبیران..
۲- بهره گیری از کتاب های کار استاندارد متخصص به دانش آموز به عنوان یکی از وسایل کمک آموزشی .
۳- برگزاری دوره های کارورزی و ضمن خدمت فرهنگیان به کیفیت بالاو آشنایی بیشتر با روش های نوین تدریس.
۴-برگزاری جشنواره های آموزشی و انتخاب روش های تدریس برتر جهت ارائه به سایر دبیران.
ج-توسعه ی روش های به کارگیری رسانه های آموزشی.
۱-ایجاد کانال آموزشی به منظور ایجاد فرصت های یکسان آموزشی برای دانش آموزان در تمام مقاطع تحصیلی.
-تهیه نرم افزارهای آموزشی زبان عربی و توجه بیشتر به مکالمه این زبان در کتب درسی.
۳- معرفی برخی سایت های آموزشی.
۴-برگزاری نمایشگاه هایی در ارتباط با پژوهش ها، تحقیقات و فعالیت های دانش آموزی در سطوح منطقه و استان و کشور.
د- توصیه هایی بر اساس تجربیات حاصل شده در زمینه های توسعه برنامه درسی.
۱-نظارت پیاپی برای شناخت نقاط ضعف و قوت برنامه درسی .
۲-بـررسی پیشنهادات ارائـه شده از سوی گروه های آموزشی منـاطق برای تعدیل برنامه های درسی و اجرایی در برنامه و کتابهای درسی.
۳- تشویق معلمان به بررسی نقد گونه کتابهای درسی و ارائه پیشنهادات سازنده خویش در سطوح برنامه درسی و کتابهای درسی.
۴-تلاش به منظور شناسایی نیـروهای انسـانی ماهر و متخصص در علم برنامه ریزی درسی و دعوت از آنها به دفتر برنامه ریزی و تالیف کتابهای درسی.
۵- نظارت بر تولیدات درسی و کمک آموزشی و تلاش به منظور ایجاد رقابت شفاف میان پدید آورندگان و ناشران.
نتیجـــه
در پایان به علت نیازی که ما به زبان عربی داریم باید از عربی زبانی ،زنده،پویا ،سودمند و زیبا بسازیم.
و سپس به اهمیت عـربی از نظر دین و قرآن عنایت خاص کنیم وقتی احساس زیبایی نسبت به زبان عربی و احساس نیـاز به سودمندی زبان عربی و هم چنین فوائد دینی و آئینی آن فراهم شد آنگاه می توانیم برنامه ای برای درس عربی که ما را به آن اهداف نزدیک کند ارائه دهیم و آنچه را آموختیم به کمال برسانیم.