حال و صاحب حال در زبان عربی
تعریف حال: اسمی [نکره ،مشتق و منصوب ]ویا جمله ای[اسمیه یا فعلیه] است که برای بیان حالت فاعل یا مفعول و….. هنگام وقوع فعل می اید .
مثال:خرج علی من الإمتحان فرحاً .خرج علی من الإمتحان یفرح
شاید به کار شما بیاید : موصوف و صفت عربی
شاید به کار شما بیاید : توضیح اسم اشاره به عربی
حال بر دو نوع است: مفرد وجمله
نکات حال مفرد
۱-حال مفرد غالبا مشتق(اسم فاعل ،اسم مفعول، صفه مشبه، اسم تفضیل) می اید
۲-حال مفرد از نظر عدد وجنس مثل صاحب حال است
مثال: یستمع الطلاب الی القران خاشعین
۳-«معاً» حال ومنصوب است ولی «مع» با مضاف الیه ظرف و منصوب است
مثال:۱- جاء الطلاب معاً۲-جئت معَها
۴-«وحدَ» حال است و همیشه مضاف الیه دارد و همیشه به ضمیر اضافه می شودوضمیر باید با
صاحب حال مطابق باشد مثل: رأیت فاطمه وحدها
۵-هرگاه بعد از «کیف» فعل قرار گیرد کیف حال است
کیف تذهب الی المسجد؟
۶-«جمیعاً» و«قائلا»در جمله حال واقع می شود .جاء الطلاب جمیعاً. قام علی قائلا:إذهب معنا
۸-اگر دو کلمه صلاحیت دارد تا صاحب حال باشد انکه از نظر عبارتی نزدیک تر است صاحب
حال است. مثل:ذهب الخادم ورجع خائبا
انواع صاحب حال [اسم ظاهر(غیر ضمیر) یا ضمیر]:
۱- فاعل یا مفعول به. مثل:جاء القائد منتصراً-شربت الماء صافیاً
۲- فاعل ومفعول باهم:مثل إستقبل علی سعیدا ضاحکینِ
۳- مبتدا: الخضراوات طازجه مفیده
۴- خبر: هذا أخی قائماً
۵- جار ومجرور:مررت بمریم ضاحکه
۶- مضاف الیه: جرت الدموع علی وجهها مهلله
۹- اگر صاحب حال به صورت ضمیر«أنا» یا«تُ»باشد وقرینه ای درکارنباشد حال را به دو صورت می توانیم بیاوریم:
«مفرد مذکر» و «مفرد مؤنث»۱- ذهبت مسرعاً۲- ذهبت مسرعهً
۱۰-اگر صاحب حال به صورت «نحن» یا«نا» باشد و قرینه ای در کارنباشد حال را به چهار صورت می توانیم بیاوریم:
«مثنی مذکر»، «مثنی مؤنث»، «جمع مؤنث»، «جمع مذکر»
مثال : ذهبنا «مسرعینِ» یا «مسرعتینِ »یا «مسرعاتٍ» یا «مسرعینَ»
*تعریف جمله حالیه:
هرگاه جمله ای پس از یک اسم معرفه بیاید وان را توضیح دهد نقش حال دارد(باید قبل از جمله حالیه جمله کامل وجود داشته باشد)
مثل: جاؤوا اباهم یبکون
جمله حالیه به دو صورت می اید:(۱-جمله فعلیه۲- جمله اسمیه)
*جمله فعلیه به دو صورت می اید:
الف ) مضارع مثبت که در این صورت قبل ازفعل «واو» نمی خواهد وضمیِرِ داخل جمله باید مطابق صاحب حال باشد .مثل: رأیت التلمیذات یحاولن فی دروسهن
ب) ماضی مثبت که در این صورت قبل از فعل غالبا با «واو» و«قد» می اید
مثل: جاء التلمیذ وقد قرأ درسه «و»+«ضمیر»
جمله اسمیه به سه صورت می اید(به سه صورت با جمله اصلی ارتباط پیدا می کند) « ضمیر»
«و»
الف ) اول جمله اسمیه«واو»حالیه وسپس«ضمیر منفصل»می اید و این ضمیر نقش مبتدا را دارد
مثل: جاء التلمیذ وهو نادم= «و»حالیه/ «هو»مبتدا/«نادم»خبر/و«هو نادم» جمله حالیه اسمیه ومحلاً منصوب
ب)جمله اسمیه گاهی فقط با«ضمیر متصل» می اید که به مبتدا یا خبر متصل است
مثل: جاء التلمیذ ثوبه ممزق.«ثوبه» :مبتدا/ «ممزق»:خبر/ «ثوبه ممزق»: جمله حالیه اسمیه
ج)جمله اسمیه با فقط با« واو» می اید
مثل: جاء القوم و الناس نائمون.جمله حالیه اسمیه محلا منصوبذ ۳
*از سه راه می توان صاحب حال را شنا خت (در صورتی که حال یکی وذو الحال چند تا باشد)
۱- قرینه لفظی :
مثل رأت فاطمه اخاها ضاحکهً . لفظ حال مطابق ـفاطمه- است پس صاحب حال است
۲- قرینه معنوی:
شربت الماءَ بارداً .با توجه به معنی می توان فهمید که «الماء»صاحب حال است
۳- بدون قرینه:
« باید انکه نزدیک تر است حال بگیریم»مثل: رأی علی سعیدا فرحا .صاحب حال سعید است
*اوردن و نیاوردن «واو» حالیه:
۱-اگرحال جمله اسمیه باشد وبا ضمیر شروع شود واو می خواهد
۲-اگر جمله فعلیه باشد وبا «قد» و«لم» و«لما» شروع شود «واو» می خواهد
۱-جاء علی وهو راکب
۲-جاء علی وقد رکب
۳-جاء علی ولم یرکب
۴-جاء علی ولما یرکب
ترجمه جملیه حالیه :
*فعل جمله «ماضی»،فعل جمله حالیه «ماضی» جمله حالیه به صورت ماضی بعید ترجمه می شود
مثال: جاء الطلاب وقد قرع الباب= دانش اموزان امدند در حالی که زنگ خورده بود
*فعل جمله «ماضی»،فعل جمله حالیه«مضارع» جمله حالیه به صورت استمراری ترجمه می شود
مثال: رأیت الأطفال یلعبون= کودکان را دیدم در حالی که بازی می کردند
*فعل جمله «مضارع» ،فعل جمله حالیه «مضارع» جمله حالیه به صورت مضارع ترجمه می شود
مثال: تأتی الی البیت تلعب= در حالی که بازی می کنی به خانه می ایی
*فعل جمله «مضارع»،فعل جمله حالیه«ماضی» جمله حالیه به صورت ماضی نقلی ترجمه می شود
مثال:یذهب الطالب الی المدرسه وقد قرأ درسه = دانش اموز به مدرسه می رود در حالی که درسش را خوانده است
*تبدیل حال مفرد به جمله
برای تبدیل حال مفرد به جمله اسمیه پیش از «حال مفرد» یک «ضمیرمنفصل» مناسب به همراه «واو» حالیه می اوریم سپس اعراب حال مفرد را به عنوان خبر مبتدا مرفوع می کنیم باید دقت کنیم ضمیرمنفصل مرفوعی از نظر جنس وعدد مطابق ذوالحال باشد
مثال: جاء الطالب مسرعاً جاء الطالب وهو مسرعٌ
حال مفرد حال جمله اسمیه
جاءت الطالبات مسرعاتٍ جاءت الطالبات وهن مسرعاتٌ
حال مفرد حال جمله اسمیه