جمله اسمیه و فعلیه در عربی
جملات در زبان عربی به دو صورت به کار می روند:
اسمیه و فعلیه اسمیه = مبتدا + خبر ( الطالب فی المدرسه )
فعلیه = فعل + فاعل + مفعول ( یکتب الطالب درسه )
جمله اسمیه چیست؟
جمله ای که با اسم شروع شود جمله اسمیه نام دارد.
جمله اسمیه در زبان عربی از ۲ قسمت اصلی تشکیل شده است:
۱ – مبتدا ۲ – خبر
ویژگی های مبتدا: – مبتدا همواره مرفوع است یعنی یکی از علامتهای رفع ُ(ضمه و تنوین) را داراست.
- مبتدا می تواند اسم خاص – دارای ال با تنوین – ضمیر منفصل و اسم اشاره باشد
مبتدا معمولاً در ابتدای
۱-جمله ابتدائیه ۲
- جمله حالیه: « سِرتُ و القمرُ فی کبد السّماء »
۳- جمله تعیه: رأیتُ شیخاً مجلسُهُ مَهیب »
۴- جمله خبریه: « الظلمُ مرتعُهُ وخیم »
۵- درصد رصله موصول: «زار فی الذی أبوه خطیب» قرار می گیرد.
خبر: اسم مرفوع که معمولاً با تنوین است.
مانند : امامُ – مفیدُ
مبتدا + خبر = جمله اسمیه اسم + اسم یا فعل یا حرف و
اسم انواع خبر:
خبر به یکی از سه صورت زیر می آید:مفرد : الطالبُ ناجحٌ
جمله فعلیه : الطالبُ یجتهدشبه جمله : الطالب فی المدرسه
انواع خبر را در جملات زیر ببینید
خیرٌ حلیهٍ الأدبِ {خبر مفرد}
۲- المؤمن یحسن أخلاقَه {جمله فعلیه}
۳- الخبر علی ثلاثه أقسامٍ : مفرد ، جمله فعلیه ، شبه جمله {شبه جمله}
مبتدا اسمی است که در ابتدای جمله اسمیه واقع شده و مرفوع می باشد.
مانند : العلمُ مفیدٌ
کلمه یا کلماتی که بعد از مبتدا می آید تا معنای مبتدا را کامل کند، خبر می گویند که مرفوع می باشد.
مانند: العلمُ نافعٌ
راه تشخیص خبر در جمله ، دقت در معنای جمله است و باید کلمه ای را به عنوان خبر
در نظر بگیریم که کامل کننده معنای مبتدا باشد .
جملات یا اسمیه هستند یعنی با اسم شروع میشوند
ویا فعلیه میباشند یعنی اینکه جمله با فعل شروع میشود .
در جمله اسمیه دورکن مهم وجود دارد که همیشه باید به دنبال آنها بگردیمیکی مبتدا ودیگری خبر .
البته این بدان معنی نیست که در این نوع از جملات نقش
های دیگری وجود ندارد . یک جمله اسمیه هم میتواند مضاف الیه یا مجرور به حرف جریا صفت و… داشته باشد .
اما در جملات فعلیه ما می بایست به دنبال چه چیزهایی یا نقشهایی باشیم . در جملات فعلیه همیشه دو رکن فعل وفاعل وجود دارند ولی گاهی ممکن است این جملات مفعول هم
داشته باشند . دراین نوع از جملات مجرور به حرف جر یا مضاف الیه ویا صفت و.. هممیتواند بیاید . جمله فعلیه
به جملاتی که با فعل شروع شده باشند جمله فعلیه می گویند
واز ارکان اصلی وثابت آن فعل وفاعل می باشد. فعل
در اول جمله همواره به صورت مفرد به کار می رود هر چند
فاعل آن مثنی یا جمع باشد. فعل و فاعل از نظر جنس مانند یکدیگرند.
فاعل
نیز مانند مبتدا و خبر همواره مرفوع است.مفعول:
اسمی منصوب است که معمولاً پس از فاعل به کار می رود و علامت نصب نشانگر مفعول است. جارومجرور از اجزای غیر ثابت جملات فعلیه و اسمیه می باشدجار حرفی است
که قبل از اسم به کار می رود و آن را مجرور می کند
( مِن- فی- اِلی – عَلی – کَ – حتی – بـ - لـ - ........) مجرور اسمی است
که پس از حرف جار به کار می رود. جار و مجرور معمولاً در آخر جمله به کار می روند. جملات فعلیه آنچه مهم است این است که فاعل ( انجام دهنده کار ) همیشه
بعد از فعل قرار می گیرد
واگر این اسم که دارد کاری را انجام میدهد ، قبل از فعل آمد دیگر نمیتواند فاعل باشد .
مانند : رجعَ الطالبونَ من السفره العلمیه یا رجعت الطالبات من السفره العلمیه
هر جمله فعلیه حتماً دارای فعل و فاعل است
ولی ممکن است مفعول یا جار ومجرور نداشته باشد
یا اینکه هر دو آنها را داشته باشد یا اینکه یکی از آنها را داشته باشد .
اینک به توضیح و تعریف هر یک از ارکان جمله فعلیه می پردازیم فعل : کلمه ای است که بر انجام کار یا روی دادن حالتی در یکی از زمان ها (گذشته- حال- آینده )دلالت میکند فاعل: کلمه ای است که انجام دهنده کار است یعنی کار یا عملی از او سر می زند واعراب آن مرفوع ُ ___ ٌ می باشدمفعول : کلمه ای است که کار بر روی آن انجام می گیرد و اعراب آن منصوب َ__ً است
مجرور : کلمه ای است که بعد از حروف جاره یا جر می آید واعراب آن مجرور ِ_ٍ_ است
جمله فعلیه میتواند مفعول هم داشته باشد . مفعول کلمه ای است
که در جواب چه چیزی را وچه کسی را می گوییم . مانند :
امیر خورد . چه چیزی را؟ غذا را . غذا در اینجا مفعول میباشد .
اعراب مفعول ـــَـــــًـــ فتحه یا نصب است . وبه آن منصوب می گوییم .مانند:
فاطمه به درخت نگاه کرد . نظرت فاطمه ُ الی الشجره
زینب فاطمه را دید. رأیت زینبُ فاطمه َ در جمله دوم اگر دقت کرده باشید متوجه شدید که زینب فاعل است وفاعل باید مرفوع باشد وفاطمه مفعول است ومفعول باید منصوب باشد . اما همانطور که می بینید هیچ کدام تنوین نگرفته اند .
ما در زبان عربی (را ) نداریم واین کلمه را فقط در ترجمه به کار می بریم .
اما مجرور به حرف جر چیست ؟ اسمی است که بعد از حروف جر قرار می گیرند .
حروف جر باعث میشوند که حرکت حرف آخر در این اسم ها کسره ـــِــــٍـــ بشود که به آنها مجرور می گوییم
. حرف جر + اسم بعد از آن روی هم جار ومجرور می باشند .
این حروف عبارتند از : الی / علی / مِن / فی / عند / کَ چند مثال:
۱- ضَرَبَ حَسنٌ حُسیناً ( حسن حسین را زد )
فعل فاعل و مرفوع مفعول ومنصوب
۲- خَرَجتْ التلمیذهُ
فعل فاعل و مرفوع
۳- ذَهَبَ المعلمُ اِلی المدرسهِ
فعل فاعل ومرفوع حرف جر مجرور به حرف جر
۴- راَیتْ فاطمهُ نجمَهً فی السَّماءِ
فعل فاعل و مرفوع مفعول و منصوب حرف جر مجرور به حرف جر